Ontstaansgeschiedenis Enschede

[André]

met destijds bedoel ik de periode van ca 1200-1550 toen 1. de stadskernen met de eerste omwalling/omgrachting ontstonden en 2. de tweede gracht en hagen werden aangelegd en 3. (zoals bij Oldenzaal en Enschede) er bolwerken werden aangelegd.

[Errik]

Ik weet eerlijk gezegd niets van onteigening van landbouwgronden. Wie deed dat en om wiens gronden ging het dan?

[André]

wie: goeie vraag, stadsbestuur of landheer
waarom: om grachten, wallen en hagen aan te kunnen leggen
van wie: van de eigenaren van de erven in de buurschap of van de burgers die particulier land bezaten.

weet je toevallig hoe het in Amsterdam is gegaan bij de aanleg van de 17e eeuwse uitleg?

[André]

@ Robert: de Van Heeks in de Engel te Delden brouwden inderdaad ook al rond 1650 bier.

[Errik]

De uitleg van Amsterdam in 1613 was problematisch omdat buiten de toenmalige wallen al verscheidene grote voorsteden waren ontstaan. Daarbij hadden regenten stukken land opgekocht om ermee te speculeren. Aangezien het stadsbestuur de nieuwe uibereiding wilde inrichten met drie evenwijdig lopende grachten (Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht) moest de grond onteigend worden. Daarna werd met behulp van een systeem van 'octrooien' de vroegere eigenaars een stuk grond ter compensatie aangeboden in de stadsuitbereiding. Het ging er daarbij niet heel eerlijk aan toe, veel regenten werkten uit eigen belang niet mee. Het stadsbestuur was daardoor niet in staat de uitleg op zo'n manier in te richten als ze graag had gewild. Mede daardoor onstond de Jordaan als ruimtelijke anomalie.
Toen in 1663 de grachtengordel vanaf de Leidsegracht verder werd aangelegd hield de vroedschap de touwtjes steviger in handen en kon er een nog regelmatiger stratenpatroon worden aangelegd. Ook toen werden de oude eigenaars gecompenseerd in de nieuwe uitleg.

Ik neem aan dat bij de aanleg van vestingwerken in Twente dit op dezelfde manier ging, al was het organisatorisch natuurlijk een stuk eenvoudiger vanwege de kleine schaal. De oude eigenaars van tuinen langs de wallen zullen elders binnen de (kleine) stadsvrijheid zijn gecompenseerd.

[Robert]

Het stadslandschap van Oldenzaal
Lezing door R. Olde Dubbelink, Conservator van het
Palthehuis te Oldenzaal

Ingegaan wordt op het landelijke karakter van de stad, waarin de specifieke stadsboerderij kenmerkend was. Olde Dubbelink laat o.a. zien dat er in de 17e eeuw twee types huizen gangbaar waren in Oldenzaal.

Dinsdag 14 februari 20.00u.

In het Palthehuis Marktstraat 13 te Oldenzaal

Leden/donateurs Van Deinse Instituut en Oudheidkamer Twente

gratis toegang

Overige bezoekers € 2,00
-----

[Errik]

Robert, in welke aflevering van welke jaargang stond het artikel van Roeloffzen over de borggracht? En wat zijn de paginanummers? (heb info nodig voor voetnoot)

[Errik]

Je weet het niet?  :?

[Robert]

Ja hoor, heanig an... gisteravond te lui/geen zin en nu net thuis. "A'j wilt driev'n mu'j schoapherder wörr'n."  :D

edit: ik moet er voor naar boven, da's teveel gevraagd.  :P

[Errik]

[Robert]

"De borggracht van Enschede", in: Typisch Twente, jaargang 1, nummer 3, december 2003, blz. 34-35.

"De borggracht van Enschede (2)", in: Typisch Twente, jaargang 2, nummer 1, maart 2004, blz. 42-43.

"De Grote Kerk op de Oude Markt te Enschede geeft haar oudste gegevens prijs", in: Typisch Twente, jaargang 2, nummer 2, juni 2004, blz. 16-22.

[Robert]

Het Utrechts Archief

Ik ben me soms nog steeds suf aan het piekeren over deze situatie eigenlijk. Zou het kunnen dat Cartularium verkeerd is overgenomen en 1119 zodoende 1118 is geworden? Dit zou Buchell dan wel weer tegen spreken. En, waarom geeft hij geen verklaring of duidelijke opmerkingen over twee gelijktijdige charters?

Bij zijn excerpt uit de gelijkluidende oorkonde dd. 1119 (hierna No. 293), dat onmidelijk volgt op het excerpt van het hieronder afgedrukte stuk, merkt Buchell op: ,,Deese brieven waren beyde besegelt met groote witte segelen, op de brieven gedruckt, dairinne eene geheelen bisschop stont blootshooft uuytgemaect, in de rechterhant een staff, in de lincker een boek hebbende; daer om stonden dese woorden met grove latijnsche letteren: Godebaldus Dei gra Traiectensis eps, ut a me alio loco expressum.” De oorspronkelijken van beide gelijkluidende, alleen in dateering en getuigenrij afwijkendeoorkonden dd. 1118 en 1119 waren dus ten tijde van Buchell nog in het kapittelarchief aanwezig.

Vragen, vragen, vragen.

[Errik]

Het kan heel goed dat er een copiefout is gemaakt. Helaas kunnen we die monnik er niet meer over aan de tand voelen.  ;)

[Robert]

1. 'n Sliepsteen winter 1990.


2. 'n Sliepsteen voorjaar 1992.

[Errik]

Zullen we er ooit nog achterkomen?  :shake:

Ik opteer trouwens toch voor een ligging iets noordelijker, onder het Van Heekshuis en de bijbehorende tuin.

[Errik]

@André:
Als je de topgrafische atlas uit 1852 erbij pakt zie je wel een nagenoeg ononderbroken weg van Enschede naar Goor lopen.
Vanuit Enschede over de Beckumerstraat (nu Parkweg) recht op Beckum aan. Vanaf daar naar De Hagmolen (zoals je al eerder schreef), vervolgens over het Wienerveld naar Goor.
Tussen Boekelo en Beckum ontbreekt een stuk.

[André]

het gasthuis lijkt me eerder de plek waar de kapel staat afgebeeld

[Errik]

Hoe kom je bij die rosmolen?

[André]

nou, in delden staat precies hetzelfde teken voor een rosmolen (rechtsonder de windmolens). hagens denkt dat t teken in enschede een watermolen is geweest, zie jaarboek twente van 2003,4 of 5...

[Errik]

Van die watermolen geloof ik niets. Op die plek aan de Walstraat werd in 1480 een gasthuis gesticht. Het pand er tegenover is waarschijnlijk de Van Loenshof, een adellijk huis waarvan de grachten in het van de vorige eeuw zijn opgegraven.