Spreek je dialect

[GerritHondelink]

21 juni begint de zomer.
Dan hew, Midzommer, de langsten dag en de kotsten nacht van ’ t jaor.
Een zonnewende (Latijn: solstitium oftewel zonnestilstand) is een gebeurtenis die plaatsvindt wanneer de zon zijn meest noordelijke of zuidelijke dagboog bereikt ten opzichte van de evenaar.
Daarom zijn er per jaar twee zonnewendes: rond 21 juni; op het noordelijk halfrond algemeen bekend als zomerzonnewende omdat het de eerste dag van de zomer en de langste dag van het jaar is.
In Zweden is Midzomer een belangrijke feestdag.
Elk jaar in juni, tijdens het weekend van de zomerzonnewende, worden bloemen en takken verzameld om het huis mee te versieren en om de zgn. midzomerpaal (ook: meiboom) te maken.
De midzomerpaal en tafels met fruit, salades en verschillende andere koude gerechten worden buiten neergezet en de mensen dansen, zingen en vieren feest rondom de midzomerpaal.
In Noorwegen en Denemarken wordt midzomer Sankthansaften genoemd.

Noor’n weend op nen langsten dag,
ze zes wek oet den hook dan jach.


Blas zeen. kan ook onscherp zien betekenen.

Ai‘j de laamp an doot kö'w zeen wa'w zegt. Doe de lamp aub aan.

[GerritHondelink]

22 juni Thomas More

Ik heb van de hette pas éch good las
at ze mie pal in de zunne zet met een leug glas.

In juni dondergevaar betekent een vruchtbaar jaar.

Stofzuger en zaand strôaien.
Dow ik in 1939 bie juffrouw Leus in de dearde klas zat van de Lutter school, dow hadden wie natuurlijk ok leasbeukskes. In één van dee leasbeukskes gung het oawer hoesgezinnen en hoo nen kachel of 'n fenuus der oet zag en dat keanden wie natuurlijk ammoal. Zôlfs nen fenuuspot was bie oond bekeand, mer den stun der nich in!
In één van dee verhaaltjes, vaak met tekeningen, gung het oawer 'n stads gezin en dat gaf wa wat vroagen veur oons kinder van 't plattelaand. Der was 'n pleatke bie woarop ne stadske moeder an het stofzugen was. lk zee dat pleatke nog veur mie.
Eén van de knapste leerlingen van de klas, Gerradje, stak direct zienen vinger op en vroag: "Juffrouw, wat is dat veur 'n ding, dat an zun koord deur de kamer wordt trôkken?" en onderwiel wees hee met zienen vinger den stofzuger an. "Dat is een stofzuiger, Gerard, daarmee wordt het stof uit het vloerkleed gezogen en dan gaat dat stof in dat "kastje", dat aan dat snoer zit. Dat koord, dat is het snoer waar het elektrisch doorheen gaat. Snap je het nu?"
En de juffrouw wees oons in het leasbeukske den stofzuger an. Zo'n ding hadden wie ja nog nooit metmaakt. Bie oons hadden wie ja geels gen vloerkleed in de kamer. Nee, bie oons in de wonkôkken hadden wie toondertied alleen mer van dee tegels: blauwen en rooien. Wie mossen mangs de wonkôkken oetkeren en dat dee'w gewoon met nen kôkkenbezzem. Alle steul mossen dan eerst an de kaant, want oaweral lag zaand en aandere ongerechtigheed en dat mos bie mekaar worden keerd. Met haandstoffer en blik beunden wie alles op dat blik en dat kwam dan 's weenters in de koogrup en in de zommerdag gewoon boeten op 'n bult veur de niendeur.
As de wonkôkken oetveagd was, dan kwam oons mama met "strôaizaand", dat oons papa in het veald oet ne koel haalden; mooi wit zaand was dat. Behalve as strôaizaand wôr dat ok gebroekt veur het schuren van de melkbussen. Het was 'n soort messelzaand. Luk grofkorrelig, zol ik zeggen.
Um terug te kommen op dat strôaizaand: as de wonkôkken himmoal mooi was oetkeerd en de steul wier teggen de kaant stunden, dan kwam oons mama met luk strôaizaand in 'n schollook um op de vloer zaand te strôaien.
Mangs had zee het in 't zin um der mooie figuurtjes van te strôaien, mer hoast aait was zee zo drok, dat zee nich an figuurtjes tookwam en dan bleef het gewoon luk zaand strôaien, zoo as ie dat ok doot, boeten as het an 't gladiezen is. De echte betekenis van 't zaand strôaien is mie nooit himmoal dudelijk west, mer ik heb doar wa miene gedachten oawer. lk deank, dat deur dat lopen oawer dat zaand, hoast aait met de kloomp an, de vloer mooi schuurd wôr, loa'w mer zeggen. Dat was dus ne "automatische" schoonmaakbeurt veur de kôkkenvloer en alman, dee oawer dat zaand leep, dee wearken mèt! As noa 'n paar dagen het zaand himmoal was vertred en verdoan, dan begun het verhaal wier van veurten of an: steul van de kaant, keren met 'n bezzem, haandstoffer en blik, steul wier langs de kaant en. ...wier strôaien!
Nen stofzuuger heb wie nooit zeen toondertied, mer wie bent der wa groot um worden, nich woar?
Jan Swennenhuis. . (Oet ’n Hoesbreef de Dree Marken).


Ie hebt ut der netjes oetzeen. Jij hebt het er keurig (fraai) uitzien.



Ik zee der wat an. Hij is een beetje typisch , hij heeft iets

[hans]

ne loejbezzem...

[enschedeinansichten]

huulbezem

[GerritHondelink]

23 juni Etheldreda van Ely.

Juniregen kan nogal eens met onweer samengaan.


KAARKE TOORN
Bin ie wier is op trad, eewn d'r tusken oet, ie komt wier noar hoes.
En oet welke richting a'j ok komt, a'j an' horizon, doar in de wietn, den toornspit zeat dan kom ie thoes.
Den toorn, van oonze roomse kaarke, zo eaign, zo kunnig
Hij zeg oe goeindag, Fijn da'j d'r wier bint.
Mie va, brach mie doar hen, 'k was 'n paar uur oaId, 'k wunn' edeupt.
Deu later de eerst communie, wunn' evoormd en bin doar etrouwd.
As de zunne schient, schittert 'n haan hooge op 'n top.
Elk uur klinkt de klokkn, 't galmt duur de stroatn.
Dat woarme dreaingde geluud heur'j in't hele dorp
Die klokkn, mangs zwoar, wier ééne oet de tiede
Dan wier vrolijk, ne trouwerieje
Ze roopt oe, komt d'r in d'r is ne misse.
Komt' lustern komt' zingn komt' biddn en stek 'n keerske an bie Maria.
Bie den toorn, den 'k van de wietn zea doar bin ik thoes.

Truus van de Krol (van Otten) Eanter, 31-05-2024

Zo te zeen Blijkbaar

Temeut zeen. Verwachten. Komt ter in ik har oe al eerder te meut zeen. Kom binnen ik had je al eerder verwacht.

[GerritHondelink]

24 juni
Een belangrijke volksheilige in de Achterhoek is Sint-Jan, Johannes de Doper, die 24 juni zijn feestdag heeft.
Hij luidt het begin van de hooioogst in.
At de linde lös is met Sint-Jan (bloeit), is de rogge met Sint-Jaopik riepe (25 juli).
Veur Sint-Jan maejt alleman,
nao Sint-Jan wie haren kan.

A’j andievie wilt aeten , mo ’j Sint-Jan niet vergaeten.

Veur Seent Jan wodt bidt um reagn,noa den dag koom ’t ongeleagn.

Schebberig zol ’t er nooit oetzeen noch zik gedraagn. Slordig zou zij er nooit uitzien noch zich onbehoorlijk gedragen.



Zeen geet boavn heurn zegn. Wat men zelf gezien heeft, dat is zekerde dan wanneer men ’t maar heeft horen zeggen.

[GerritHondelink]

25 juni
Juni met völ zun en weanig reagn,
koomp nen boer good geleagen.


Naobers
Veur mekare klaor staon in bli’jschop en verdreet,
met boerenwark mekare helpen, betalen hoven neet.
Ne naoberschop, ne hechte gemeenschop in vrogger tied.
Jommer genog buw we dee in völle streken kwiet.
De leu raost en loopt no langs mekare hen,
kon het gemeenschopslaeven nog maor as vrogger waen.
Esther Kämink

Mangs is ’t better niks te zegn, waant met zeen en deankn kö’j leu nich kreankn. Het is beter niets te zeggen dan woorden te gebruiken die nergens toe dienen.

Achterofbezeen. Naderhand bekeken.

[GerritHondelink]

26 juni Josemaria Escriva;
Juni met veel donder, brengt de oogst ten onder.


KRAAIEN
Het kan neet schèlen wat veur weer het is ,
Um negen uur vliegt soav’ns de zwâtte kraaien.
Ze bint dan noar hun rustplaatsen op weg.
Ze vleegt in rechte lijn, zonder te draaien.
Wat ze vandage dejen weet ik neet.
En woor ze margen hen goat za’k nooit weten.
Moar negen uur is veur hun vaste prik
Al zal dat bie dee diers wel anders heten.
Toch lôt de vroage mien moar steeds neet lôs .
0f disse diers gin doel hebt in eur lèven,
Behalve zôrgen veur wat noageslacht.
Hun lèven is ook kot, het duurt moar èven.
Doorumme bin’k beniejt wat hun bezielt.
Woorumme vleegt ze smoa-ens noar gunne kante?
Woorumme vleegt ze soaves steeds weer t’rug?
Ik lazze d’r nooit oaver in een krante

0f in een book. Weet iemand hoe dat zit?
Ach,’k snappe neet woorumm ik d’roaver schrieve.
Loat disse diers doon woor ze zin in hebt.
En zwâtte kraaien zôlt d’r altied blieven.
Wim Lubbending.


Wel nich bietn kan, mot gin lip optrekken en taan loatn zeen. (Ken je grenzen)


Zeet noe (uitroep) Zie je nou wel!! Zee noe is an Hoe is het mogelijk

[GerritHondelink]

27 juni
Menske en juni wind
Dee verannert jao gezwind.

As now nen kikvos stil zit te loer’n
kö’j woch’n op reagn.
’t Zal nich lang meer doer’’ n.

't boer'nlaeven
't boer'nlaeven
spôlt zik of
achter 'n es
zee laot zik
neet in de
glaze loer'n
Minus Lentink

Ik wol ze wal es zeen hebben. Ik had ze wel eens willen zien.



Nen boer möt ’t eerst zeen, veurdat e ’t geleuft. Een boer moet het eerst zien voordat hij het gelooft.

[GerritHondelink]

28 juni Irenaeus van Lyon.

't Past non nen boer van allen kaanten:
As 't neet heui'jt, dan kanne plaanten.

Vedreet
Dat jonge wicht, zo vot.
't Geluk vespleanterd, te bot.
De deepte in, 'n oneindig zwart gat.
En zo leag, is doar wat?
Nog nen hele weg te goan, opbrökken.
't Gung ear stoan, inees vetrökken.
Nog zoveul plannen, zoveul zin.
Hoe mot dat met de wichter in dat joonk gezin?
Hebt ze zukke staarke scholders kreaggen,
De oalen leu, um dit zwoare kruus te dreaggen?
Woar is't lecht, koomp all's terecht?
Van boeten nich te heuren, mear in hun binnenste
zeen-k vedreetig nen doonkere stem.
Heel hees en indringend, immer en aait het Requiem.
Gerard Droste

Völ belouwn en weanig doon, zeent gin slim maer ook gin goon. Veel beloven en weinig doen, is niet heel erg maar ook niet goed.
Veel beloven en weinig geven Dat doet de gekken in vreugde leven.


Ik kan ’t weark bes zeen lign. Ik hou niet zo van werken

[GerritHondelink]

29 juni Petrus en Paulus .
Als de hooioogst in volle gang is kan de boer geen regen gebruiken. Daarom ziet hij met angst en beven naar Peter en Paul uit.
De apostelen Petrus en Paulus hebben samen hun feestdag op 29 juni. Als het regent blijft dat dagen zo.
Rond deze datum schiet de rogge snel omhoog. Met St.-Petrus Macht rijpt het koren dag en nacht.

Op St.-Pieter zonneschijn,
dan drinkt de mulder wijn.

Als op St. Pieter(29) het haantje kraait,
komt het regenweer ons toegewaaid.

Komt Petrus en Paulus (29juni) met reagnvlagen,
dan dreigen de reagn daagn.

Ik mag um nich veur miene oogn zeen. Ik heb een hekel aan hem

Mo’w eers mar is zeen, dan köw aaltied nog wieder kiek’n. We moeten eerst maar eens zien; dan kunnen we altijd nog verder kijken. Een ironisch gezegde op het gebruikelijke uitstellen van beslissingen.

[GerritHondelink]

30 juni
In juni weinig regen voorspelt een grote zegen.

Hei’j in dissen tied nen köwken
Dan krieg ie’j ok wa nen vröwken
Mangs wilt leu ok nich aoveral presies bescheed op geaven, dat vernam Hanna ok wa,
dow ze eer naobervrouw van aleer te meute kwam en vreug: Hee’j verwochs doe ok a wier nen kleenen?
Jao zee Trui, of dachste dat mie ne mugge har bèten.

Wee etn wil, möt de kok nich hellig maakn.



Daor wil ik nog nich dood liggn. Daar wil ik absoluut niet wonen.

[GerritHondelink]

JULI .HOOIMAND MAAIMAAND DONDERMAAND.
De naam van de maand juli komt van de Romeinse veldheer en staatsman Julius Caesar.
De maand heette oorspronkelijk "Quintilis" (Latijn voor "vijfde maand"), maar werd ter ere van hem hernoemd toen hij de kalender hervormde.
Maar de oude naam "Hooimaand" bleef in gebruik als alternatieve benaming.
Hooi was het voer bij uitstek voor de wintertijd. Goed gedroogd door de zomerzon was het samen met het geoogste graan voor de boeren de oplossing hun levende have de winter door te krijgen.

Met angst en beven wordt de zomer gevolgd.
Er begint een serie regenheiligen die tot in augustus voort gaat. Veel regen betekent een misoogst en dat leidt weer tot honger, hoe de winter door?
Wordt het in juli heet en droog dan houdt de winter kwaad betoog.

01 juli

Wat bunt de hoonder toch an’t schrob’n; wie’j zölt wa schroa weer haoln.
(schrob’n= los krabben/ krabben in de grond van kippen schroa = schraal= droog)

A'j verstaandig wilt liekn, möj dat ok wean. Aans kö j oe better stil hooldn.

Iej mot nooit hoger willn vleegn as daj deep wilt valln. Wie veel risico’s neemt, kan gemakkelijk tot armoede en schande vervallen.