straatnaambord Overmaat.
Voormalig legerkamp bij Enschede is nog steeds nauwelijks te vinden: het geheim van de Overmaat
Bijna nergens hebben mensen nog hun eigen straatverlichting. In de Overmaat wel. Verborgen voor de wereld ligt het voormalige legerkamp in de bossen bij Enschede. „We zijn nog steeds bijna onvindbaar.”
Herman Haverkate 01-06-24, 18:00 Laatste update: 01-06-24, 20:54
Het is eigenlijk niet meer dan een doodlopende weg. Vierhonderd meter hooguit, met aan de ene kant huizen en heggen en aan de andere kant bomen. Geen woonerf zoals je ze tegenwoordig veel ziet op het erf van gesloopte boerderijen, maar tegelijk wel iets dat erop lijkt. „De meeste mensen hebben geen idee dat dit nog bestaat”, zegt Maarten van der Velde. „En ik zou zeggen: laten we dat zo houden.”
Hij staat met zijn fiets midden op straat. Zijn huis, een van de acht woningen die de Overmaat telt, ligt een eindje verderop. „Ze zijn allemaal hetzelfde. Allemaal uit de oorlog, allemaal ooit gebruikt door het vliegveld. Muren van zestig centimeter dik en stalen luiken, hard als Krupp Stahl. Daar konden ze met de zwaarste munitie van destijds zelf nog niet doorheen schieten.”
Slechts 1 lantaarnpaal
Van der Velde wijst op een oude lantaarnpaal op de hoek. De enige in de straat. Het is een van de vele bijzonderheden in de Overmaat. Net als het straatnaambord, gemaakt door een van de bewoners. „Wij zijn vermoedelijk de enige straat in Nederland zonder openbare straatverlichting. De gemeente ziet dat niet als haar taak. Dat er hier ‘s avonds lampen branden, is te danken aan onszelf.”
Ooit was het een kamp van vliegveld Twente, de Overmaat. Gebouwd door de Duitsers in het begin van de oorlog. Samen met de veel grotere en meer bekende Zuidkamp en het Prins Bernhardkamp was het een van plekken waar de bezetters hun manschappen onderbrachten. Na de oorlog kwam het kamp in bezit van defensie. Militairen en personeel van de vliegbasis bewoonden de acht huizen, verstopt in de bossen aan de Vliegveldweg bij Enschede.
Onvindbare plek
„Veel mensen weten ons nog steeds niet te vinden”, zegt Jacob de Vries. „Dat is altijd al zo geweest. Ze verwarren ons met de Overmaatweg. Die bestaat ook. Ik heb het meegemaakt dat de huisarts uit Enschede moest komen. De man is hopeloos verdwaald.”
Een halve eeuw woont hij samen met zijn vrouw Dinie in zijn huis op nummer 4. „Een barakkenkamp werd het toen genoemd. Maar alle huizen zijn oerdegelijk. Zo zijn ze door de Duitsers ook gebouwd: als grote huizen met een puntdak die niet op mochten vallen. Ik heb de dwangarbeiders nog gesproken die hier hebben gewerkt. Lang geleden stonden ze hier opeens voor de deur. Deze straat zit vol geschiedenis.”
Wereld op zichzelf
De huidige Overmaat heeft nog altijd iets van het oude kamp. Een beetje Duits, dat ook. Het is een wereld op zichzelf, onttrokken aan de ogen van buitenstaanders. Die komen er dan ook nauwelijks. De Vries ziet wel eens een verdwaalde fietser passeren maar die keert even zo snel weer terug. „Er is hier niets te zien en de weg loopt dood.” Alleen de bezoekers van de zorgboerderij in het bos aan de overkant, gevestigd in het voormalige gebouw van de onderhoudsdienst van de luchtmacht, maken wel eens een rondje door de straat.
Niemand had hier een perceel voor zichzelf. Je keek alle kanten op
Jacob de Vries, oudste bewoner van de Overmaat
„Aanvankelijk woonden hier alleen mensen van de vliegbasis. In de jaren 60 en 70 waren dat bijna altijd militairen. Die woonden hier dan vijf jaar met hun gezinnen en werden vervolgens overgeplaatst. Elke woning had een gemeenschappelijke ingang. Twee gezinnen woonden beneden, eentje boven. Als de vijf jaar voorbij waren, werden de huizen opnieuw geschilderd en schoongemaakt, waarna de volgende bewoners kwamen.”
Band met de vliegbasis
De Vries kwam op een moment dat er steeds meer vaste huurders kwamen aan de Overmaat. „Dat was een ontwikkeling die zich geleidelijk inzette. Je moest wel een band hebben met de vliegbasis, maar je mocht er wel langer blijven wonen. Ik herinner me nog een vrouw met vijf kinderen. Ze kwamen uit Nederlands-Indië. Haar man werkte op het vliegveld. Toen ze scheidden, mocht ze gewoon blijven wonen.”
Hijzelf vervulde allerlei functies voor de luchtmacht. „Ik ben begonnen als hofmeester in de eetzaal. Dat waren prachtige tijden. Het was ook prachtig wonen. Als er iets kapot was, kwamen er drie oude mannetjes van de onderhoudsdienst langs om de zaak te repareren. Hier bij mijn huis had ik koeien, varkens, kalkoenen en kippen. Bij een boer in de buurt kon ik slachten. Ik heb regelmatig een half varken verkocht aan mijn collega’s.”
Kopen of vertrekken
Van de huidige bewoners is hij de enige die de oude tijden nog heeft meegemaakt. Net als de meeste anderen heeft hij het huis nu voor zich alleen. Sinds 1990 is hij eigenaar. „Defensie zette toen iedereen opeens voor het blok: kopen of vertrekken. Ze wilden af van die oude kampen. In de Overmaat waren wij de enige kopers. Alle anderen zijn vertrokken. Nieuwe bewoners, zonder banden met defensie, kwamen ervoor in de plaats.”
Van de drie kampen van het oude vliegveld is de Overmaat het enige dat zijn authentieke karakter heeft bewaard. Nieuwe huizen mogen er niet worden gebouwd. Wat wel verdween was de vrijheid van vroeger. „Niemand had hier een perceel voor zichzelf. Je woonde allemaal op hetzelfde terrein. Je keek alle kanten op. Heggen en schuttingen waren er niet. Pas bij de verkoop in 1990 kregen alle huizen hun eigen grond.”
Zijn liefde voor de straat is nog steeds groot. „Dit is een gouden plek. Buitenaf en toch dichtbij.” De band met de andere bewoners is niet meer zo hecht als vroeger maar nog altijd sterk. „In tijden van nood staan we voor elkaar klaar.” Samen met de anderen is hij ook verantwoordelijk voor het onderhoud. „De straat is gemeenschappelijk bezit. Als er iets is, lossen we dat zelf op. Dat is, nog steeds, het geheim van deze plek.”
Reinier van Willigen
© Reinier van Willigen
Zorgboerderij Ensink in de Overmaat. © Reinier van Willigen
De Overmaat werd in 1990 door defensie verkocht
De huizen zijn gemeentelijke monumenten
In de straat staat een bijzonder trafohuis uit de Tweede Wereldoorlog.
bron:
https://www.tubantia.nl/enschede/voorma ... ~a769a638/
zie ook mijn bericht van 16-11-2022 op:
viewtopic.php?p=193995&hilit=overmaat#p193995
