Spreek je dialect

[GerritHondelink]

Vandaag gif ‘t Oatmösker spek, zee de vrouw, dow har ze siepeln in de panne.


Road
Alle leu dee oet de tied bunt goan
Hebt dat op eren lesten dag edoan
As ie noe nog bestoat
Is mienen besten road
Den dag kö'j better oaversloan
Johan Pot Losser.


20 november Bernward (ook Bernard) van Hildesheim.
Het blijft vandaag bewolkt maar zo goed als droog in Enschede, met vanochtend en vanmiddag kans op motregen.
De temperatuur stijgt tot 12 °C en de wind is matig, windkracht 3.
Vannacht is het bewolkt en koelt het af tot ongeveer 6 °C.

Komt van`t veld de moes,
haal dan turf en hout in hoes!

[GerritHondelink]

Better moos met leefde as spek met ruzie.


Raknskop
Dit leawn is ginne kleane zaak
Viej hebt hier toch ne grote taak
De tied dee vlug vuurbiej
En voort dan keump de vroag vuur miej:
Wat heb ik hier edoan ?
Van aln's wa'k hier heb bedreewn
Mu'k op ne dag wier raknskop geewn
en alle dinge, klean en groot
Mu'k achterloatn biej minnen dood
dan kump't 'r op an of ik in mag goan !
Jennie Voortman, Riessen (Jennie van de knipmussen).


21 november O.L.V. Presentatie, gedenkdag van de opdracht van de H. Maagd → Maria door haar ouders in den Joodschen tempel.
Het wordt vandaag geleidelijk zonniger en de kans op neerslag neemt af in Enschede, met vanochtend nog wel kans op motregen.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 9 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -1 °C.

November in de nevel,
't blijft schoon, dat is de regel

Maria's opdracht klaar en hel,
maakt de winter streng en fel.

[Arie]

Wat is Raknskop

[Veteraan]

rekenschap ?

[GerritHondelink]

Wat is Raknskop

raknschop (Riessen) reknschop

reknschop / reveansie = rekenschap verantwoording (halen)

reknschop hoaldem / met rekening houden met

[GerritHondelink]

Kruudmoos koalt,
dree daagn oald,
spek derin vergetten,
de duuwel mag ’t etten.


MARIONET
Mien vaa'r bracht 't ding oet Pruusken met:
ne pôp an 'n touw, ne marionet
en ik meer trekken an dat tôwke
Wat was het toch: 'n menneke of vrôwke?
Dat leste har ik helemaol nich deur
Daor was ik too te greun nog veur:
'k was blie met 'n pupke an 'n tôwke;
ik dacht ja nich an menneke of vrôwke.
'k Weet nô waor Abraham dèn mosterd haalt
en da'w naor 'n pupke nich meer taalt;
't kan wèè'n: wal naor 'n vrôwke;
meer dat he'j zé meer nich an 'n tôwke !
En 'k weet: elk menske is ne marionet,
wee'j 't nô nog nich, dan wee'j 't temèt
en 'k ze'j 0e, menneke of vrôwke,
nen andern trekt altied an 't tôwke.
Rein Heerink.


22 november Cecilia van Rome. Cecilia is de patrones van de zangkoren en ook van veel harmonieën en fanfares.
Het blijft vandaag bewolkt maar zo goed als droog in Enschede.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 5 °C en is de wind matig, windkracht 3.
Vannacht is het bewolkt en koelt het af tot ongeveer 5 °C.

De dag aan St. Cecilia gewijd,
is de maatstaf voor de wintertijd.

[GerritHondelink]

Spekbukkn bokking gerookt
Spekbrugge boterham met spek
Spekjörre Jood die spek (van een varken) eet.
Spekhas schijfspek. plakje gebakken spek
Spek kars Halfrood/half geel kers


ZORGENKIND
Wat hef het altied gooden zin
en kik het met plezeer de weerld in !
't Lacht aait in hoes en 't krèè'jt er rônd
en 't drukt van bliedschôp 't knuuske in 'n mônd.
Och, kiek toch ees: het dôt zich zeer.
Meer 't veult de pien ineens nich meer
en 't lacht en krèè'jt weer tèggen de zun.
De moeder drèè'jt zich efkes um.
Rein Heerink.


23 november Clemens. Heilige Clemens I, paus en martelaar
Het blijft vandaag bewolkt en de kans op neerslag neemt toe in Enschede, met vanavond regen.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 13 °C en is de wind matig, windkracht 4.
Vannacht is het regenachtig en koelt het af tot ongeveer 5 °C.

Gaat met Clemens de winter goed zijn gang,
Dan zullen we een mooi voorjaar hebben.
Wintert `t op St.Clemens fel,
dan wordt de lente klaor en hel.

[GerritHondelink]

Speklappenbuurt. Benaming voor een wat minder rijke buurt.
Speknekkn bijzonder dikke nek
Spekkeuper Ongewoon groot voordeel verwerven. Iemand met veel lef (zakenman)
Spekköarnkes spekdobbelsteentjes

De leefde
Man o man o man!
Stop met heanig an.
Doar krie'j vromme koezn van. Koeze= bepaalde verschijningsvorm
lej bint toch ginn loaban? Loaban= luiaard; goede lobbes
Ne klôtterbokse, 'n sjokpeerd,
nen dreumerd, den daal is pleerd
en zich tiedvretn an hef leerd?
Stop met al dat zitgatn.
In de bene wees ginn ampatn.
Kom in t spier, liek meertse katn.
Vrouw o vrouw o vrouw!
As 't is komn anweain
of der achterhen hef kekn.
Dan goa'j as duufkes op de wiekn
en loat alleman mar kiekn.
Veul oe n lekker stel vriejtitn.
Of goat met mekaar klôttern, sjoksjakn, klöttern/langzaam aan doen sjoksjakn / op een sukkeldrafje lopen
dagdreumn, slofhakn en tiedbakn. Slofhakn / sukkel,slome
Joa, van de leefde, doar krie'j wat van
oonder 't bergood en as peerdespan.

Dick Schlüter, Eanske


24 november Martelaren van Vietnam.
Het wordt vandaag geleidelijk minder bewolkt maar het blijft zo goed als droog in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 7 °C en is de wind vrij krachtig, windkracht 5.
Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer 2 °C.

November hef mär dettig daag´n,
met vaak onwies vol weend en reagenvlaag´n.

[GerritHondelink]

Spekschröamkes Spekkaantjes. Schröamkes bint ma wat lekker op de boterham
Spekpannekook spekpannenkpoek
Spekscheter Inwoner van Vasse
Spekzwoor Spekzwoerd.


Agoosie veanter
Met zien kistke trök hee langs de huuz;
Fietsn-öllie, motnbaln, spul teegn luuz,
Scheermeskes, zeep, veter in de schoon:
Veanters langs de duur, vrogger heel gewoon.
Met zienn agoosie trök hee deur 't laand;
Neai-goarn, veiligheedspealdn, ofzetbaand,
In snee en reagn of braande zun in de weer:
Disse kleane zölfstaandign gef 't nich meer.
L. van Geen.

De doeven van de binnenstad
De doeven in de binnenstad,
lk mag ze doar gearn zeen.
Ze heurt toch biej het stroatbeeld hoewel...
Dat vindt nich iedereen,
Ze scharrelt doar hun kostje op,
Et oe hoast oet de haand.
Want oonze oale binnenstad
Is hear luilekkerlaand.
Ze goat trouwens, gew mer acht
Nauwelijks veur oe opzie
Aj toevallig op de fiets
Of lopend komt veurbie.
Mangs valt ze oet ’n toorn
Met twentig tegeliek,
Of koestert zich in ’t zunneke
In ne stille boetenvviek,
Biej 't vallen van 'n oamd
Zeukt ze ne sloapstie op.
En monvroo bint ze d'r weer,
Dee bedelaars in ‘n dop.
Chris Velthuisy Oatmöske.


25 november Catharina.
Het wordt vandaag geleidelijk zonniger en de kans op neerslag neemt af in Enschede, met vanochtend en vanmiddag nog wel regen.
De temperatuur stijgt tot 6 °C en de wind is matig, windkracht 3.
Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -1 °C.

Op St Catharine sterkt de winter. Vriest het op St. Katrien, dan vriest het nog 6 weken nadien.
Zoals de dag van Sint-Katrijn zal de laatste januari zijn.
Het vee gaat weer op stal. Overal zien we de boeren ermee uit de weiden huiswaarts keren.
Rond de tijd van St Katrien, wil het graag gaan winteren.

Sinte-Katriene,
pak ie j de koo bi-j de liene.

Sinte Katrien,
löt vake ’n witten mantel zien

[enschedeinansichten]

Agoosie = handelswaar.
Negotie = handelswaar waarmee iemand een kleine handel drijft met name bij venters en marktkooplieden.
Afrikaans, negosiewinkel.
Frans, Négoce = handel,
Engels, negotiate = onderhandelen.

[GerritHondelink]

Zo vet as spek.


Verske veur dree kloarn
lk goa d'r eemn veur zittn
veur oe, veur oe en ok veur oe
lk do dat noe a joarn
Veur oer veur oe en ok veur miej
Hoe vin iej ak d'r biej zit?
Het water lôp miej al in den moond
A'k wieder tellen kon as tot dree,
lag ik gewis zoa op de groond.

In den eersten kloarn doo ik wat suker in
Dan koomp het nich zo onmeundig an
Mer dan, dan krieg ik allebastens zin
en kan dee hele fleske an!
Den tweeten is zoa kloar as water
den slok ik zoameer vôt
Doarvan kriej ik 't an den snater:
Mer es kiekn wat'e dôt

Den dat'n is 'n besten, den is net nen serenade
Toch wor ik doarvan wal een betke doar
Dan nem ik nen vetten karbonade,
en zet de dree veur mon'n weer kloar.

Rob Meijer, Oatmôske.

26 november Konrad van Konstanz,
Het wordt zonnig en de kans op neerslag neemt toe in Enschede, met vanmiddag kans op een regenbui. De temperatuur stijgt tot 6 °C en de wind is zwak, windkracht 2.
Vanavond is het regenachtig en koelt het af tot ongeveer 4 °C.

As de laamp braandt a vroo,
dan gao’w nao ’t weenter too.

[Arie]

26 november Konrad van Konstanz,

Koenraad van Konstanz wordt vaak afgebeeld met een kelk, waarop een spin zit. Volgens een middeleeuwse legende zou Koenraad, toen tijdens een mis een spin in de miswijn was gevallen, deze spin samen met de wijn hebben opgedronken. De reden hiervoor was dat hij niet de reeds geconverteerde wijn wilde weggooien. Later zou de spin weer ongeschonden uit zijn mond zijn gekomen en zijn vrijgelaten. zie verder https://nl.wikipedia.org/wiki/Koenraad_van_Konstanz

[Veteraan]

[GerritHondelink]

WAAGN /waag. Wagen, kar, auto, voertuig
Zal ik oe waagn ok effen wassen? ’t is één knooin. Zal ik jouw auto ook even wassen? ’t Is één bezigheid.
Ze hebt den oale waagn opkalefaterd ie weet nich wa’j zeet. Ze hebben die oude wagen opgeknapt je weet niet wat je ziet.

GROOTVAAR
Aalns môt aanders is 't parool.
Veraanderingsgoeroes dee maakt school.
Mer woarum môt aalns aanders goan?
Mien grootvaar hef 't ók al zo doan.
Oawer ow grootvaar zu’w nich proaten;
den kö’j mer better in 't vergangene loaten.
Oonze zoarg is veur de tookoomst van de keender.
De haat en ok de aangst in de wearld môt luk meender
Doarveur môt 't oale mangs verdwienen,
zodat er wier iets niejs kan goan verschienen.
Biej’n gezoond en eavenwichtig kleankeend,
dat veilig oaweral kan goan,
kan ow grootvaar nich meer in de schaduw stoan.

Jack Weener, Eanske.


27 november Oda van Brabant / Sint-Oedenroede,
Het blijft vandaag bewolkt en de neerslagkans blijft hoog in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 3 °C en is de wind matig, windkracht 3. Vannacht is het bewolkt met kans op natte sneeuw en koelt het af tot ongeveer 0 °C.

Volgt de eerste sneeuw op regen,
dat houdt een harde winter tegen.

Zwaait de winter in november al met zijn staf,
zijn rijk is van korte duur voor straf.

[GerritHondelink]

Met peerd en waag. Met paard en wagen.


Het leuge hoes
Het hoes doar geenter in de stroat dat is al lang nich meer bewoond.
Meer as 'n joar is het wal geleden, dat veur het laatst hier leu hebt woond.
In de veansters zit der now alleen nog mer kapotte roeten.
En as de weend een betke boest weait flarden vitrage zo noar boeten.
Het greentpad noar de veurdeur hen, dat zit al heelmoal vol met roed.
En ook ‘n tuin roondum het hoes, dee zut der zo verweelderd oet.
Van 't zommer hef in dussen tuin gin eankel bleumke meer ebleuid.
En 'n viever ginds achter het hoes, is oonderwiel ook dicht egreuid.
Met ziene holle veansterogen dôt 't hoes een luk weemoodig an.
Asof het zich oet vroger joaren der nog wat van herinneren kan.
Al den wil dee ooit doarwas en het plezeer dat der is maakt.
Meer soms was der ook het verdreet, dat toch de leu hier wal hef raakt.
Doar steet dan 't hoes, stil en verloaten. Wel weet, wat zal der kommen nog.
Nen ni-jen bewoner weer misschien? Of wordt 't nen slopershamer toch?
Georg Frieman.


28 november Cathrine (doopnaam Zoé) Labouré,
Het wordt geleidelijk zonniger en het blijft zo goed als droog in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 1 °C en is de wind matig, windkracht 3. Vanavond is het bewolkt met kans op sneeuw en koelt het af tot ongeveer -2 °C.

Zwaait de winter in november al met zijn staf,
zijn rijk is van korte duur voor straf.

Natte sneeuw in slik,
binnen drie dagen ijs dun of dik

[GerritHondelink]

Noe wordt ‘t op ne aandrer waagn pakt. Nu worden andere maatregelen genomen; nu gaan we het anders doen.


'k Bin roem zeumtigjoar en doo et wat henniger an.
Mar as 't begun te sniejen krieg 'k door kriebels van.
Dan mor'k met den snee wat doon. Ne sneepoppe maken, heel groot.
Mar a'k der met gengs goa vroagt de leu zich of: is dat oale meanse wal good.
Dus ik bedwinge miej en veage mien stroatje veur de deur.
'k Zet-n bessem wier weg en veag 'n snee oet mien grieze heur.
Dan koomp de kleankeender en wiej maakt ne sneepoppe met meka.
En wat zeit de leu dan? Wat hebt dee keender nog ne actieve OMA.
De kleenkeender bint vot. lk kieke deur de roeten.
Doar steet'e dan, oonzen sneeman met zienen vreendelijken snoeten,
kneupe as ogen, 'n wortel as neuze, in moond de piep van mien man zoonder rook.
lk hebbe een tevrea geveul. Zet miej dale en leaze in een spannend book.
Anna Geerdink, Almelo.


29 november Radboud van Utrecht, Een bisschop van Utrecht in de 9e eeuw. Hij wordt beschouwd als de patroonheilige van de stad Utrecht. Hij is patroon van het RK Hoger en Universitair Onderwijs en van de Sint-Radboudstichting in Nijmegen.
Met de eerste stevige vorst die op het eind van november zeker al te verwachten valt, ziet de boer met vreugde de dodelijke klap voor het venijn het ongedierte. De muggen, vliegen en wespen zullen het nu niet lang meer maken.
Het wordt vandaag geleidelijk minder bewolkt en de kans op neerslag neemt af in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 2 °C en is de wind matig, windkracht 3.
Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -6 °C.

IJs op de dag van Saturijn,
het weer maakt daarna korte mette met dit venijn.

[GerritHondelink]

Het peerd achter de waagn spann. Iets op de verkeerde manier in de verkeerde volgorde aanpakken, iets doen waardoor men zichzelf tegenwerkt.


Weend
Doar boeten is het kil en nat.
Het weenter now al vroog begeent.
't Is van dat mierige weer.
'n Helen dag al weait de weend.
Wolkenflarden jaagt langs het zweark
Mangs wordt het zo nog efkes licht.
Doch dan stekt der nen weendvloag op
en schof het wolkendek weer dicht.
An de stroatweg stoat 'n paar beum.
Der ligt wat blear doar op de groond
en as de weend zich efkes reurt,
dwarrelt 't blad voort in het roond.
De leu loopt met 'n kragen op.
't Is toch wat fris hier boeten.
Zo af en too dan boest de weend
en klettert reagen teggen de roeten.
Georg Frieman.


30 november Andreas. Het andreaskruis dankt zijn naam aan de apostel Andreas, die aan een dergelijk kruis zou zijn gekruisigd. In de Germaanse symboliek verzinnebeeldde het schuinkruis een goddelijke kracht. Deze tekens werden door mensen gebruikt als bescherming tegen het kwade, boze geesten, demonen en onheil.
Andreas werd begraven onder de Sint-Pieterskerk naast zijn broer, de apostel Petrus.

Het wordt vandaag geleidelijk minder bewolkt maar het blijft zo goed als droog in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 0 °C en is de wind zeer zwak, windkracht 1.
Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -4 °C.

Tot de echte winterwerkjes behoort ook het klaarmaken van de midwinterhoorn.
Veertien dagen voor Sint Andries (30 Nov.) haalt de boerenzoon het „hoarn" van de „hiele" en legt hem in water om het hout te doen zwellen.
Geblazen wordt er vanaf de eerste Zondag in de Advent tot Driekoningen ( Hillege Dree).
Het meest echter van Kerstmis tot Driekoningen, en dan wel bij voorkeur boven de waterput op het erf omdat het geluid daardoor aanmerkelijk wordt versterkt.

Sint Andries brengt de vries.

[Arie]

[


30 november Andreas. Het andreaskruis dankt zijn naam aan de apostel Andreas, die aan een dergelijk kruis zou zijn gekruisigd. In de Germaanse symboliek verzinnebeeldde het schuinkruis een goddelijke kracht. Deze tekens werden door mensen gebruikt als bescherming tegen het kwade, boze geesten, demonen en onheil.

Het st. Andrieskruis zit ook in het wapen van Enschede. zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Wapen_van_Enschede

[GerritHondelink]

’t Is zien waag en ploog. Kostwinning Hij moet er zijn geld mee verdienen.


A’j töt ‘n middag good te pas könt wean, geet de rest van ‘n dag vanzölf.


Weenter
De beum dee stoat doar, glimmig zwart,
’t Wördt ’s middaangs heel vrog duuster
De tâkke bint zo nakend kaal,
dröppels ruusket stôarig daal,
‘t Is net ‘n zacht gefluuster.
Net of ze huult dee kale beum um
't hengoan van ’t zommer
Asof ze weet wat der noe koomp,
't weenter met zien kommer.
Mer...An de tâkke zit a weer van dee hele kleane knöppe
Al bint ze nog zo fien en teer, ’t is of ze zeit:
Wiej bint der weer, al zitte wiej nog in de döppe
Ze zeit: Al doert oe ’t weenter laank,
met al zien köalt en kommer
Bedeank,…. noa ieder weenter wördt
’t weer veurjaor en weer zommer.
Elly Romanyk.


December: Wintermaand, Donkeremaand, Kerstmaand.

Omdat in deze maand de winter begint, werd december vroeger "wintermaand" genoemd.
December is nu de twaalfde maand van het jaar, maar in de oude Romeinse kalender begon het jaar in maart en was december de tiende maand. "Tien" is in het Latijn decem, er zo komen wij aan de naam december.

Hoe komen we de winter door? De donkere dagen voor kerstmis staan voor de deur. Wat voor een winter krijgen we voor de kiezen? Wordt het zacht of juist streng? Nat, of droog?

1 dec Eligius van Noyon.
Het wordt vandaag geleidelijk zonniger en het blijft zo goed als droog in Enschede.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 0 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -4 °C.

Brengt St. Eligius, de eerste dooi?, begint het echter op die dag te vriezen,
dan krijgen we vier weken vorst voor de kiezen.

[GerritHondelink]

Oaver ledder en waagn spi-jn. Erg moeten overgeven.


Opoe
Hajakkes wat een waer,
't zal maor is gaon vrezen,
want 't is de tied van 't jaor.
good in-epakt naor boeten,
Da's good veur stramme bene,
good veur de longen en wat maer
't lichaam hef te bene.
Opoe schöt luk in de dommel,
zut zichzelf opins dan waer
as jonge daerne op de iesbaan
en geniet van 't frisse waer.
Dan schruk ze wakker en ze zut
nog altied waer den triesten dag.
Ik verlange naor 't veurjaor,
dat 't gauw waer kommen mag.
Riek Krosenbrink-Naves.


’t Is met hoar as met ’t leaven: bi-j ’t kwiet dan is ’t vuur aait.


02 dec Jan van Ruusbroec. Een Vlaamse mysticus die in de veertiende eeuw leefde en bekend staat als de grootste Nederlandstalige schrijver van de middeleeuwen.
Het wordt vandaag geleidelijk minder bewolkt maar het blijft zo goed als droog in Enschede.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 0 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Vannacht is het helder en koelt het af tot ongeveer -4 °C.

Zorgt veur etten, teug en braand,
As december koomp in ’t laand

Nen doonkern decembermoand brech ’n good nie’j joar.