Enschede-Stad.nl

Ik heb veel info verzameld over het Weeshuis en zal dat hier op datum plaatsen, laten we proberen om de datum volgorde aan te houden.

22 Octr. 1846. De Collecte voor de oprichting van een Prot. Weeshuis alhier wordt gesloten; zij heeft ruim f 3200.— opgebracht; 3 weken te
voren hadden de Diakenen voor dat doel het huis van Mevrouw Van Wijdenbrugh aan de Oldenzaalsche-straat voor f 2250.— gekocht.

1848. Ruim 2 jaren geleden ; was te Enschede de gelegenheid geopend, om • in publieke veiling een huis met een tuin te koopen. Dat huis is uit vrijwillige bijdragen, bij wijze van inteekeniug, aangekocht , ten einde hetzelve in terigten tot een weeshuis, ten behoeve van ouderlooze minderjarigen der Hervormde gemeente aldaar.
zaak tot stand, en werden daarin eenige kinderen geplaatst, en op zulk eene wijze verpleegd en verzorgd, dat men, met voldoening hunne lichamelijke niet alleen, maar ook hunne zedelijke ontwikkeling kan gadeslaan, Zoo als dikwijls bij zoo iets gebeurt, deden zich ook hier later eenige finantiele moeijelijklieden op, vooral door de omstandigheid, dat, onder de 13 in het huis opgenomene kinderen, er slechts ééne is, die iets verdienen kan, terwijl de overigen geheel moeten onderhouden worden. Dit bezwaar gaf aanleiding aan het gezelschap van jonge Dames , ouder de spreuk : lot onderlinge veredeling en vorming , te Enschede vereenigd , om , op een tijdstip , dat hetzelve ten huize van den E. A. Heer kantonregter van Enschede, ten dienste van het mede te Enschede bestaande genootschap, onder de spreuk : moederlijke liefdadigheid , werkzaam was, het plan op te vatten, om eene loterij van handwerken to doen plaats hebben , ten behoeve van het voormelde weeshuis. Dit voornemen aan genoemden.
Heer kantonregter medegedeeld zijnde, verklaarde deze zich,op het daartoe aan Z. E. A. gedaan verzoek bereid, om het weldadig oogmerk der jonge dames te helpen bevorderen.
Dadelijk werd er eene lijst opgemaakt en rondgezonden, ter deelneming om een of ander voorwerp tot dat doel te leveren. Die uitnoodiging voudt algemeen bijval. Er werdt ver-
volgens allo moeite aangewend om loten, ook zelfs in andere gemeente te plaatsen. Bij gelegenheid van de wedren te Enschede en ook later , waren alle de te verloten voorwerpen. in het weeshuis ter bezigtiging gelegd , tegen eene recognitie van mhistes zes cents , en heeft vervolgens de verloting onder het bestuur van ineergenoomden E. A. Heer kantonregter op 31 Augustus 11. plaats gehad, tegen 50 cents het lot, en heeft, na korting der onvermijdelijke onkosten, opgebragt eene som van f 212,20, uitmakende met hetgene wat bij de ter bezigting stelling der voorwerpen , in de daartoe geplaatste bus gestort is , ten bedrage van f 28,20 , de som van f 240,80 opgeleverd.
Een aan de jonge dames van Enschede, die zoo hare bekwaamheid en haren vlijt hebben dienstbaar gemaakt aan het welzijn van hulp behoevende weezen! Eere aan
den E.A. Heer, Kantonregter van Enschede, wegens de door Z. E.A. tot datzelfde doel bewezene diensten, ter bevordering ,leiding en uitvoering , van het weldadig plan.

25 Novr. 1849. De Regenten van het twee Jaar te voren geopende Weeshuis in de Oldenzaalsche straat weigeren de opneming van de kinderen van eene hervormde moeder wier man doopsgezind was. Dit Besluit wekte hier zulk een algemeene afkeuring, dat het den 26 December werd ingetrokken en de geweigerde weezen werden toegelaten. Sedert heerschte bij de achtereenvolgende Regenten steeds, voor zoover de geldelijke omstandigheden zulks toelieten, eene zeer vrijzinnige opvatting bij de opneming van kinderen,

1873. — Was St. Nicolaasavond voor velen een prettigen avond, zeker waren de weezen in
het Gereformeerde Weeshuis alhier ook zeer dankbaar voor liet genotene. Zij werden
namelijk dien avond door het Bestuur getrakteerd op krentenbrood, sausyzenbroodjes,
St.Nicolnasgoed en ontvingen bovendien elk eenig geld om de verschillende winkels te
kunnen gaan bezigtigen.Tevens ontvingen zij van den heer H. B.ter Braake Bz., koek-en banketbakker alhier,
een levensgroot St. Nic. pop van St Nic.goed.

1888. 1889. Tegen l u September a.s. hebben de heer P.J. Timrott en echtgenoote, eervol ontslag aangevraagd als vader èn moeder in het weeshuis
alhier. Ongeveer 17 jaren hebben zij deze betrekking met de meeste toewijding waargenomen,vandaar dat niet alleen de weezen, maar ook
het bestuur hen noode zullen zien vertrekken.

1889. Naar wij vernemen hebben regenten en regentessen van het weeshuis der Herv. Diaconie alhier in hunne vergadering van 16 April j.1.,
behoudens nadere goedkeuring, benoemd tot vader en moeder in gemeld weeshuis de heer W. D. Jager en echtgenoote, thans te Edam.

1894.

1895. Daartoe door een milden gever in de gelegenheid gesteld, hebben de kinderen van het Hervormde Weeshuis alhier, begeleid van de binnen-
vader en moeder deze week een uitstapje gemaakt naar Amsterdam. Alle bezienswaardigheden als tentoonstelling, panopticum, artis enz. zijn bezich-
tigd. 's Avonds zijn ze per spoor naar Zaandam gegaan om daar te overnachten, waarna ze den volgenden morgen, na eerst het »Czaar Peter huisje"
gezien te hebben per boot naar Amsterdam teruggekeerd zijn, welk middel van vervoer de gezichtjes van genot deed stralen, waartoe ook het mooie
weer meewerkte. Na nog zooveel mogelijk gezien te hebben waartoe den eersten dag geen gelegenheid meer was, keerden ze 's avonds alhier terug,
dankbaar zeker denkende aan hem die hun zooveel genot had doen smaken.



1897. 't Verzoek van het College van Regenten en Regentessen van het Weeshuis. (Zie a hierboven.) B. en W. stellen voor over het 2e halfjaar 1896
vrijstelling te verleenen van het betalen van schoolgeld en de kinderen met Juli a. s. naar eene andere school te zenden.


1897 3. De heer L. Lasonder G.Az. kan met het eerst gedeelte van dit voorstel slechts ten deele meegaan.
Spr. is gedurende ongeveer 10 jaren regent geweest van het Weeshuis en weet bij ondervinding dat het
gesticht niet rijk, doch onvermogend is en aanspraak heeft op eene billijke behandeling.
Spr. geeft eene begrooting van het Weeshuis, waaruit blijkt, dat het tekort telken jare ongeveer
f 300 bedraagt, welk bedrag gedekt wordt door het aanbieden van eene in teekenlij st bij de ingezetenen.
Zoolang dit geschiedt, wenscht hij het Weeshuis geen schoolgeld te laten betalen. Ook is hij er
niet voor de kinderen naar eene andere school te zenden. Zullen de weezen tot hunne bestemming
geraken, dan dienen ze beter onderlegd, langer onderwijs te hebben genoten. Voor de gemeente is
dit schoolgeld slechts een gering bedrag en voor het Weeshuis een aanzienlijk. Spr. is er daarom
voor aan het verzoek van adressanten te voldoen. De heer S. Menko is het met den heer Lasonder
eens; hij wenscht ook de weezen zonder betaling van schoolgeld op school C te laten, waar zij verder
goed onderwijs zullen kunnen genieten. De heer H. G. Blijdenstein J.Bz.: Wij betwijfelen of het wel recht
is aan eene bepaalde godsdienstige gezindte voor het onderwijs geld uit de gemeentekas toe te staan.
Ik geloof, dat wij dit niet mogen geven. De heer B. J. Maseland merkt op, dat voor andere scholen toch wel
eens reductie wordt toegestaan en kinderen voor het halve schoolgeld worden toegelaten; spr. wenscht aan het
verzoek tegemoet te komen. De Voorzitter maakt den heer Menko de opmerking, dat het onderwijs ook op de andere scholen
goed is en door zijne woorden wel eens een verkeerde indruk zou kunnen worden gevestigd. Verder zegt de Voorzitter,
dat het in strijd is met de schoolgeldregeling voor school C, de kinderen kosteloos toe te laten. Ook is het niet recht-
vaardig gehandeld tegenover partijen van andere gezindte, die op eigen kosten haar scholen onderhouden, waarom hem de
woorden van den heer Maseland dan ook bevreemd hebben. 't Zou jammer zijn, vervolgt spr., dat die kinderen niet tot
hunne bestemming kwamen, doch kinderen van andere scholen komen toch ook wel tot hunne bestemming. B. en W. vermeenen voor
de kinderen van het Weeshuis rechtvaardigheidshalve geene uitzondering te mogen maken. De heer B. J. Maseland vraagt,
of het schoolgeld dan niet gereduceerd kan worden. De heer H. ter Kuilt Jz.- B. en W. begrijpen niet, waarom of met
deze kinderen een onderscheid moet worden gemaakt, 't Is niet rechtvaardig de Hervormde gemeente te bevoordeelen,
waar andere gezindten zich zulke groote opofferingen getroosten voor haar onderwijs.
De heer B. J. Maseland: Waar men voor het eene geval, b.v. voor andere takken van onderwijs, reductie toestaat, waarom
voor dit geval dan ook niet ?
De Voorzitter antwoordt, dat zulks in de schoolgeldregeling voor de Ambachtsavondschool algemeen is gesteld.
Dit is hier niet het geval; zooals de tegenwoordige schoolgeldregeling is voor deze school, mag voor de genoemde
kinderen geene uitzondering worden gemaakt. Te zijner tijd, vervolgt de Voorz., zal in den Raad eene nieuwe schoolgeld-
regeling ter tafel worden gebracht. De heeren zullen dan betreffende de wijzigingen, die zij wenschen,
voorstellen kunnen doen. De heer E. H. Udink ten Cate: Kunnen op school C en B geen kinderen zonder betaling worden
toegelaten ? De Voorzitter: Neen, de verordening laat dat niet toe. De heer T. P. Scholten: Ik geloof toch, dat de
Raad besluiten kan de kinderen voor weinig of niets toe te laten. De Voorzitter: Zeker kan de Raad daartoe besluiten,
doch dan moet dat algemeen worden toegepast en niet voor ééne gezindte.De heer H. G. Blijdenstein J.Bz. zegt, dat in dit
geval alles berust op de bestaande verordeningen, die goedgekeurd zijn door de Koningin. De verordeningen voor de scholen
C en B laten het niet toe. Spr. twijfelt er aan, of het wel mag, wat de heer Scholten zegt. Wat B. en W. voorstellen n.1.
om het Weeshuis dezen keer vrij te stellen van 't betalen van schoolgeld, kan geschieden op grond
van onvermogen. De heer J. Beukers vraagt, of het Weeshuis wel eene inrichting is van algemeene liefdadigheid, daar
hij meent, dat men voor kinderen van andere richting wel eens goed laat betalen. De heer L. Latonder G.Az. antwoordt, dat zoo-
lang hij regent is geweest, zulks nooit is voorgekomen en dit dus niet kan zeggen.

1907. De heer ƒ. J. Zahn en Echtgenoote, vader en moeder in het weeshuis der Herv. Diaconie alhier, hebben wegens
hoogen leeftijd eervol ontslag aangevraagd tot leedwezen van het Bestuur en van zoovelen, die hunne opleiding aan hen
te danken hebben. Ongeveer 20 jaren hebben beiden aan het Weeshuis hunne beste krachten gewijd. Mogen beide oudjes
bij welverdiende rust een genoeglijken,goeden, zorgeloozen ouden dag beleven.
1907. Voor de vacant komende betrekking van binnenvader en moeder van het Weeshuis der Hervormde Gemeente alhier, hebben zich 32 sollicitanten aangemeld.

Een foto van het weeshuis aan de Oldenzaalsestraat 51 uit 1880 gepubliceerd in de Tubantia van 22-2-1958.

1908 18 1. Heden voormiddag had op de nieuwe begraafplaats de plechtige teraardebestelling plaats van Mej. Zahc-Bouwkoegt,
moeder in het weeshuis der Herv. Diaconie alhier, die op 71-jarigen leeftijd haar echtgenoot en de weezen is ontvallen en
die in vereeniging met haar echtgenoot met groote liefde, zorg en toewijding de weezen heeft geleid en opgevoed.
Achter de lijkkoets volgden vier rijtuigen. Een zestal keurige kransen bedekten de lijkkist.
Bij de begrafenisplechtigheid waren behalve de bedroefde echtgenoot, tegenwoordig regenten en oud-regenten van het
Weeshuis, oud-weezen, weezen en buren. Aan de geopende groeve hield de heer T. P. Scholter, President van het Weeshuis,
de volgende toespraak:
Hier aan de open groeve van een brave vrouw gevoel ik als President van het Weeshuls behoefte een laatst vaarwel toe
te roepen aan onz' Weesmoeder, in wie het bestuur van het Weeshuis een nooit genoeg te waardeeren steun verliest, die
ons m't al haar krachten ter zijde heeft gestaan om het Weeshuis aan zijn bestemming te doen beantwoorden, om r'e
weezen tot degelijke en brave menschen op te voeden. Wij verliezen veel in haar, maar bovenal verliest zoo zeer veel haar
diepbedroefde echtgenoot voor wien zij steeds een liefhebbende gade is geweest, die hem steeds trouw ter zijde heeft gestaan bij
het vaak moeielijk werk dat aan hun betrekking verbonden was. Zoo vele jaren hebben zij samen gewerkt; zamen het lief en leed van het leven gedeeld en
nu het oogenblik aankwam, dat zij samen een welverdiende rust na hun welk ouden genieten werd zij opgeroepen naar
betere gewesten en blijft hij alleen achter. Moge het U een troost zijn, dat haar leven steeds is geweest een weldaad en
een liefdevolle opefhring voor anderen en dat ge haar steeds zult kunnen gedenken als eene, die in liefde en vrede
van ons is heengegaan. Maar behalve het Bestuur van het Weeshuis en haar diepbedroefde echtgenoot zullen haar bovenal ook missen
de kinderen, voor wie zij in den waren zin des woords een moeder was.
Zij gevoelde wat de kinderen zonder hunne ouders in de wereld missen, trachtte zij
hun dit te vergoeden door oprechte moederlijke zorg en liefde. Zij wist hen opmerkzaam te maken op hun gebreken en trachtte die zooveel
mogelijk uit te roeien, maar ook wist zij hun goede eigenschappen hoe langer hoe meer te ontwikkelen, zij wist de kinderen
met liefde te leiden en op te voeden en zoo velen zijn de maatschappij ingegaan als flinke mannen en als brave
vrouwen, die nooit zullen vergeten wat zij aan haar te danken hebben.
Wij allen roepen U een laatst vaarwel toe, rust zacht in vrede en wij allen gaan van hier met de overtuiging dat wij U
steeds in achting en liefde zullen blijven gedenken.
Hiermede was deze plechtigheid afgeloopen.


Enschede, 7 Juli. 1908.
Wie voor het Ned. Herv. Diaconieweeshuis in de Oldenzaalsche straat staat, kan, den voorgevel beschouwende,
geenszins vermoeden welke veranderingen dit gebouw inwendig en vooral aan dfe achterzijde heeft ondergaan.
Het bestuur, voorgelicht door den architect, den heer R. van der Woerd Hzn., kan, nu alle wijzigingen zijn aan-
gebracht. met de grootste voldoening op zijn werk neerzien, want ahe veranderingen blijken verbeteringen
te zijn.Door het aanbouwen van een flinke,ruime keuken kon op de plaats der eerste een heerlijk frisch vertrek
worden gemaakt, dat in verbinding staat met de vroegere gemeenschappelijke zaal — de zg. eet- en huishoudkamer.
Thans is aan de voorzijde van 't gebouw de eetzaal, tevens leerkamer voor de jongens, terwijl daar achter in een
flinke tuinkamer met openslaande deuren waar de moeder" met de meisjes vertoeft.
Verschillende vertrekken als b. v. de zitkamer aan de straat, een formeel ingerichte badkamer, een z. g. zieken-
kamer, een paar nog in te richten kamertjes aan de beide achtervleugels van het huis, twee ruime platten met
stevige balustraden (een uitstekende gelegenheid biedende voor het luchten vaa beddegoed), een nachtprivaat op
de bovengang, een waterleidingskraan met gootsteen en afvoerbuis op de bovenverdieping het zijn in elk opzicht
zeef belangrijke verbeteringen. Dat ook het inwendige op eenigszins andere leest is geschoeid, bewijzen het
aanbrengen van behoorlijke waschtafels op de beide slaapzalen, welke door uitstekende ventilatie aan elke sanitaire
en hygiënische eischen voldoen. Worden er thans slechts 13 weezen verpleegd (8 jongens en 5 meisjes) de
ruime zolder met stevig beschoten kap,ter groote van 22x8 M. — dus ongeveer een oppervlakte van 200 M 8 .
biedt gelegenheid te over tot uitbreiding.

1912 24 10. Op uitnoodiging van den heer J. G. Reuser, ondernemer van de „Witte Bioscoop", Haverstraat, hebben gistermiddag 30 verpleegden van het Oude Mannen- en Vrouwenhuis en de 12 kinderen uit het Hervormd Weeshuis, onder geleide van de heeren M. J. Lotgerink, huismeester, en Slager, weesvader, de bioscoop-voorstelling „De ramp van de Titanic" bijgewoond. Door den heer Reuser werden de mannen op bier, de vrouwen op koffie en de kinderen op een stuk chocolade onthaald. Dat allen hoogst dankbaar waren voor en ingenomen met de voorstelling en de vriendelijke en gulle tractatie van hun gastheer, zal wel geen betoog hebben.

1916
1 Juni 1866, dus heden een halve eeuw geleden, werd het eerste Gymnastiek-
onderwijs te Enschede gegeven door J. H. Peverelli, onderwijzer in de Gymnastiek
aan de Tw. Ind. enHandelsschool. De zijkamervan het Weeshuis werd door het
aanbrengen van een paar ringen, eenpaar klimtouwen en een paar klimstokken
„geschikt" gemaakt om tot gymnastiek-lokaal te dienen. De onverschilligheid en de ruwe manieren
van den onderwijzer waren oorzaak van het verloopen der lessen (het volgen er van was vrij)
en der privaatlessen in turnen en schermen, tengevolge waarvan Peverelli den
25 Mei 1868 zijne betrekking neerlegde.

Aanbesteding.
(Uitsluitend vopr leden der Nederl. Herv. gemeente te Enschede en Lonneker),
Op Maandag 20 Aug. 1923 des middags 12 ure, zal In een der Lokalen van het Weeshuis te
Enschede,, publiek worden aanbesteed ;
A. Het inrichten van het Nederl. Eerv. Diaconie Weeshuis, tot Kantoorgebouw.
B. De Glas-, Verf-, en Be- hangerswerken voor deze verbouwing.
Bestek met teekeningen liggen vanaf Maandag 13 Aug. e k. in bovengenoemd gebouw ter inzage.
Aanwijzing op Vrijdag 17 Aug. 923 des morgens 9 ure.
Nadere inlichtingen worden verstrekt door R. VAN DER WOERD HZN. Architect.
18 9 1923 Afscheid van Vader en Moeder Slager.
Zooals wij reeds berichtten, had het afscheid van de Weesvader en -Moeder Slager Vrijdagavond in „Irene"
plaats, De heer A. Scholten, voorzitter van het college van Regentessen en Regenten van het weeshuis, voerde het
woord. Spreker heette allen hartelijk welkom, in het bizonder Vader en Moeder de oud-weezen en weezen.
Hoewel er reeds lang over gesproken was, is zeker het besluit tot opheffing van het Weeshuis voor Vader
en Moeder.Slager nog onverwacht gekomen. Voor hen 'beteekent dat een groote verandering in. hun levensom-
standigheden, maar het instandhouden van het weeshuis was niet meer gerechtvaardigd.

20 9 1923 WEESHUIS OPGEHEVEN.
Te Enschede- is hot Nederl. Herv. Weeshuis dat in-184b i, gesticht, opgeheven, wijl het
aantal weezen steeds kleiner werd en regenten en regentessen de voorkeur geven aan gezins-
verpleging. Het gebouw, dat na den grooten brand van 1862 is vernieuwd, is thans voor een vrij hoo-
gen prijs verhuurd aan het Rijk. dat het weeshuis tot belastingkantoor zal inrichten.

Mooi, Willem, deze hele geschiedenis van het weeshuis.

Oldenzaalsestraat 51 achterzijde van het Ned. Hervormd weeshuis (bij de Hondekolk). zie: https://www.enschedeinansichten.nl/coll ... aat-detail

20 3 1924 te huur:
Een geheel afgesloten Tuin, achter het voormalige Weeshuis aan dc Oldcnzaalschestraat alhier.
Uitsluitend schriftelijke offertes worden Ingewacht vóór 27 Maart a.s. bij den Secretaris der Ncd.
Herv. Diaconie, J. M. N1JHOF, Walstraat 21, waar tevens inlichtingen en voorwaarden verkrijgbaar zijn.

3 4 1926 Publicatie ARMENWET.
Burgemeester en Wethouder* Tan Enschede; Gelet op art. 4, 2e lid, en art. 3, 3e lid, der Armenwet;
brengen ter openbare kennis, dat den 27sten Februari 4.1. van de lijst van instellingen van Weldadigheid, bedoeld bij
art. 3 der Armenwet, is geschrapt „Het Weeshuis voor beide Seksen der Ned. Herv. Gemeente" en dat op dien datum
op die lijst is ingeschreven „De Stichting „Het Weeshuis" van de 'Diaconie der Nederduitsch Hervormde Gemeente te
Enschede". Enschede, 3 Maart 1926.
'Burgemeester en Wethouder voornoemd,
EDO BERGSMA, Burgemeester.
C. F, KLAAR, Secretaris.

1950 Gemeentelijke Montessorischool IN DE JAVASCHOOL.
Naar wij vernemen zal de Gemeente raad binnenkort een voorstel bereiken om te besluiten tot de stichting van
een Gemeentelijke Montessori-school. Zoals bekend bestaat in Enschede een Montessorivereniging, welke een
school voor voorbereidend onderwijs en een lagere school (met pl.m. 50 leerlingen heeft, gevestigd in het
voormalig weeshuis aan de Oldenzaalsestraat. In vrijwel alle steden van betekenis bestaan lagere Montessorischolen,
die door de gemeente worden geëxploiteerd. Dit is n.1. een bijzonder type onderwijs, dat bestemd is voor een
bepaalde categorie kinderen, die een zelfstandig karakter heb ben en wier capaciteiten bij het gewone
lager onderwijs veel minder tot hun recht komen. Hoewel een Montessorischool duurder is, is het Gemeentebestuur
van mening, dat toch tot stichting van een dergelijke onderwijs-inrichting moet worden overgegaan,
daar hiermede een algemeen belang wordt gediend. Blijkens een advertentie in „De Vacature" wordt geschat
dat de openbare lagere school voor Montessori-onderwijs te Enschede pl.m. 150 leerlingen zal tellen.
Hiervoor worden een hoofd, een onderwijzer én een onderwijzeres gevraagd. Het is de bedoeling de Montessori-
school in het schoolgebouw aan de Javastraat te vestigen.
De voorbereidende maatregelen ziln uiteraard genomen om wanneer de Gemeenteraad in gunstige zin besluit,
de school na de vacanties te kunnen openen.

1955
Naar wij vernemen, wordt de mogelijkheid onderzocht van het inrichten vaneen parkeerterrein
aan de Oldenzaalsestraat op de plaats van de oude Montessorischool. De Montessorischool waarin
voordien het belastingkantoor was gevestigd en die daarvoor diende als weeshuis, is eender stenen
des aanstoots voor de zakenmensen aan de Oldenzaalsestraat. Met een afbraak of een totale vernieuwing zou het
aanzien ter plaatse aanzienlijk kunnen worden verbeterd. Indien deze school zou worden afgebroken zou
hier alsmede inde achterliggende tuin een aanzienlijke ruimte vrijkomen. Aan het gemeentebestuur
is de suggestie gedaan deze ruimte te bestemmen voor parkeerterrein.
De school is eigendom van de Ned. Herv. Diaconie. De nieuwe Montessorischool in het Dr Benthemplantsoen zal, als
de vorst geen spaak in het wiel steekt, in Februari a.s. worden geopend.


1957 ENSCHEDE Oude weeshuis wordt verkocht
De diaconie der Nederlands Hervormde gemeente is over de verkoop van het oude weeshuis aan de Oldenzaalsestraat
in onderhandeling met de firma Melching en van Ulzen, van Lochemstraat.
In afwachting van de uitslag der onderhandelingen is aan de firma de benedenverdieping van het pand
aan de Oldenzaalsestraat in gebruik gegeven om er een showroom te kunnen vestigen. Met de werkzaamheden
hiervoor is intussen een begin gemaakt.
Het oude gebouw heeft, nadat het als weeshuis niet meer gebruikt werd, jarenlang onderdak verschaft
an het belastingkantoor. Daarna kwam er de Montessorischool en het vorige jaar zijn enkele klassen
van de Christelijke H.B.S. er gedurende enige tijd in ondergebracht geweest.

Beetje rommelig stukje maar het stond in gedeelten in de krant.

1958 HET OUDE, vervallen pand aan de Oldenzaalsestraat,waarmee nog niet zo lang geleden de
Montessori-kleuterschool als „schoolgebouw” genoegen moest nemen en waarin voordien de fiscus
zijn tenten had opgeslagen, is 77 jaar lang het weeshuis geweest van de diaconie der Hervormde gemeente
in Enschede. Nog staat het gebouw als „het weeshuis” bekend, maar verder herinnert dan ook niets
meer aan deze inrichting, die in al die jaren toch wel een belangrijke plaats heeft ingenomen.
In 1923 ging de grote dubbele deur voorgoed achter de laatste wezen dicht. Toch was daarmee de geschiedenis
van het weeshuis niet geheel afgesloten, want op papier bestaat de stichting nog steeds
De diaconie beheert de bescheiden en bezittingen van deze stichting. Zonder kooppenningen aangekocht OP DE PLAATS
waar het tegenwoordige gebouw staat, bevond zich ruim honderdvijftig jaar geleden een huis, dat het eigendom was van
Hendrik Jan Robers. Dit blijkt tenminste uiteen in zwierige letters op handgeschept papier geschreven akte
van ..Burgemeesteren indertijd en Maandschepenen der Stad Enschede”, gedateerd „den 23 Mey 1804 .
In deze akte wordt de verkoop van het bewuste huis „met den daar agter geleegen grond (later heet deze tuin de Duivels-
keuken”) en daar bezijden leggenden gaarden, leggende binnen dezer Stads Juresdictie aan de Straatweg naar
Oldenzaal” aan ds. J. H. Floh voor „een Som van Duizend en Vijftig guldens” vastgelegd. De predikant handelde
voor „Rekening van den Eerw.: Kerkenraad der vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam”, maar wat de
bedoeling van deze koop aan vrouwe Jeanne Marie Creutz, echtgenote van Jacob van Wijdenbrugh, voor vijfduizend gulden.
En hiermee begint dan de geschiedenis van het weeshuis, want het grote huis wordt in 1846 voor f 2250 van mevr. de
wed. van Wfj den Brugh aangekocht om als Diaconie-Weeshuis te dienen.
Het huis komt weer op de proppen ineen akte van 12 december 1839. Dan wordt het n.l.door Jan Arnold Floh,
visiteur der in en uitgaande Regten en Accijncen te Veere als enig erfgenaam van zijn moeder, vrouwe
Machteld Paschken, verkocht ring van de kerkeraad der Hervormde gemeente op 30, september 1846 werd de stichting van
een weeshuis aangesneden. Ds. W. van Dam, die van 1888 tot 1904 predikant in Enschede was, deelt hierover mede, dat deze
vergadering was belegd om te spréken „over het daarstellen eener stichting door den Kerkeraad tot verpleging van de
Weeskinderen onzer gemeente”. „Sedert lang”, aldus de predikant, „werd de behoefte gevoeld aan een afzonderlijke wo-
ning om daarin de weezen onzer gemeente, die tot' hiertoe meestal in de buitengemeente besteed werden, op te nemen,
ten einde niet,alleen beter voor de lichdmelijke opvoeding, maar inzonderheid ook voor de Christelijke opleiding
van die ongelukkigen te kunnen zorgen, die bij voorkeur voorwerpen moeten zijn van Christelijke Weldadigheid”.
De dag daarop is er weer een kerkeraadsvergadering en dan kan worden medegedeeld, dat het huis „gelegen op den
zoogenaamden Hondekolk” (Odenzaalsche straat) al gekocht is.
1958 2
pennning worden gevraagd voor de oprichting van een weeshuis, waarvan de naam door de kerkeraad meteen werd vastgesteld:
Diaconie-Weeshuis der Hervormde gemeente. Het huiswas nu wel gekocht,maa de kooppenningen ontbraken! De heren kerkeraadsleden
wisten echter, dat zij op de offervaardigheid van de gemeenteleden konden rekenen. Zij hebben hierop geen vergeefs
beroep gedaan. Drie weken later kon in de notulen worden vermeld, dat de collecte voor ’t weeshuis „de kapitale som van
ruim f 3200,-” , had opgebracht. In 1847 de eerste acht hinderen HOEWEL DUS alles boven verwachting was meegelopen
op 31 maart ; 1847 kreeg men de koninklijke goedkeuring op de aankoop van het weeshuis duurde het toch nog tot
15 november 1847 voor de eerste acht kinderen in het huis werden geplaatst. Interessant is ’t :om de redenen
van deze late ingebruikneming te vernemen. Ds. van Dam weet n.l. te vertellen, dat dit is gebeurd omdat in het
vorige jaar in 1846 dus de rogge- en' aardappeloogst was mislukt, waardoor de levensmiddelen duurder waren geworden.
Inde jaren van de eerste wereldoorlog was het de levensmiddelen schaarste, die regenten en regen tessen hoofdpijn
bezorgde. In 1917 werd door de secretaris bijv. genotuleerd:. „De vader zal trachten een dit artikel nog niet onder de
distributie valt”. Een maand later schreef hij: Door het schrale broodrantsoen moet soms driemaal daags lepelkost
gegeten worden ’ en dat het er met de brand ook niet al te best voorstond. blijkt uit dezelfde notulen:
„In verband met het gebrek aan brandstof zal getracht worden in overleg met den heer Robers een wal te kopen en
die af te slaan".
In 1917 krijgen de jongens, die in de fabrieken werken, extra-broodkaarten. „Er is overwogen een varken te slachten,
doch dit „kwam te duur” staat een eindje verder. Ook is er geïnformeerd naar „goedkoop leder voor schoenen.

1958 3 Na de grote brand:„Geheel zonder verdiensten "
Bij de grote brand van 7 mei 1862 werd ook het weeshuis in de as gelegd. Het huis was door de diaconie voor
f 6000 verzekerd, maar voor dit bedrag kon het niet worden herbouwd.
„De wezen waren”, zo staat inde notulen opgetekend, „doordat bijna alle fabrieken en weeshuizen waren vernietigd.
Geheel zonder verdiensten”. Het bestuur was genoodzaakt „de liefdadigheid onzer stadgenoten in te roepen tot
wederopbouwing van het huis en tot leniging van het gebrek der kinderen met het gelukkig gevolg, dat tot den
1 Januarij 1863 aan giften was ingekomen ,f 4668 en eenige centen, waardoor het bestuur in staat werd gesteld
het huis te kunnen herbouwen, hetzelve doelmatiger te kunnen inrichten en gedurende een jaar in het onder-
houd der weezen te kunnen voorzien”. Uiteen andere aantekening blijkt, dat de vader en de moeder met de kinderen,
toen zij dakloos waren ge- worden. zolang ineen schuur bij een boer waren ondergebracht.


1958 3 In 1847 de eerste acht hinderen HOEWEL DUS alles boven verwachting was meegelopen op 31 maart ; 1847 kreeg
men de koninklijke goedkeuring op de aankoop van het weeshuis duurde het toch nog tot 15 november 1847 voor de eerste
acht kinderen in het huis werden geplaatst. Interessant is ’t :om de redenen van deze late ingebruikneming te vernemen.
Ds.van Dam weet n.l. te vertellen, dat dit is gebeurd omdat in het vorige jaar in 1846 dus de rogge- en' aardappeloogst was
mislukt, waardoor de levensmiddelen duurder waren geworden.
Inde jaren van de eerste wereldoorlog was het de levensmiddelenschaarste, die regenten en regen fessen hoofdpijn bezorgde. In 19 1 7
werd door de secretaris bijv. genotuleerd:. „De vader zal trachten een partij capucijners in te slaan, daar
dit artikel nog niet onder de distribui ie valt”. Een maand later schreef hij: Door het schrale broodrantsoen
moet soms driemaal daags lepelkost gegeten worden ’ en dat het er met de brand ook niet al te best voorstond. blijkt uit dezelfde notulen:
„In verband met het gebrek aan brandstof zal getracht worden in overleg met den heer Robers een wal te kopen en die af te
slaan". In 1917 krijgen de jongens, die in de fabrieken werken, extra-broodkaarlen. „Er is overwogen een varken te slachten, doch dit „kwam te
duur” staat een eindje verder. Ook is er geïnformeerd naar „goedkoop leder voor schoenen en regeerings- klompen”. In het najaar van «Q lB
hebben regenten en regentessen overwogen een stuk aardappelland te huren" teneinde over meer aardappels de beschikking t
hebben.
Inventaris.
Enkele maanden na de ingebruikneming van het weeshuis maakte de vader een inventaris op. Op het lijstje, dat bewaard
is gebleven, staat letterlijk alles vermeld. Zo komen er op voor:
„negen kribben compleet,
een verlakt thee busje,
vier vuurstoven,
wee vuurstoven met hengsel,
enkele gewichten „alles van lood”,
een haardketting en -tang,
een spinnejager,
vier vuurtesten,
twee 3 spindsmanden,
twee 2 schepelsmanden
en een koffij trommeltje met een maatje”
Deze foto van de Oldenzaalsestraat
is gemaakt in 1890. Het weeshuis het twee verdiepingen tellende gebouw met het puntdak ziet men links van de straat,
in het midden van de foto.

1960 OM VERWILDERING TEGEN TE GAAN
Behalve door wijlen ds. V. Dam, predikant te Enschede 1888-1904, wordt ook door wijlen de heer C J Snuif
de datum van 1 ockt. als de stichtingsdatum van het huis aagenomen. De laatste meende, dat destijds tevens
de gedachte zal hebben voorgezeten om de toenmalige verwildering onder de (arbeiders) kinderen tegen te gaan. Het was
immers, zoals reeds gezegd, een slechte tijd en wel meer armen dan vroeger moesten bedeeld worden.
Zelfs waren in Enschede dragonders gestationeerd om eventuele relletjes te kunnen bedwingen.
Na de aankoop van het huis werden aan de ingezetenen intekenlijsten aangeboden, met het resultaat dat reeds
spoedig voor f 3200 was igetekend, zodat 23 december 1846 de koopacte van het huis, eveneens de polis tegen
brandschade „inde kist der diaconie-effecten konden worden gedeponeerd”. Daarna begonnen de werkzaamheden voor
het Weeshuis met de benoeming van de eerste Regenten en Regentessen enz. van de eerste vader e moeder. Doch aan de
verdre geschiedenis zouden meerder hoofdstukken gewijd kunnen worden. De laatste Regentenvergadering plaats
21 augustus 1923, waarin de voorzitter en de secretaris werden gemachtigd tot liquidatie van het weeshuis en
tot overdracht der geldens. Daags te voren had, in opdracht van dé diaconie, reeds de aanbesteding plaats gevonden
„het inrichten van het Weeshuis tot Katoorgebouw”. Want ingaande 1 oct. was het Weeshuis met een gedeelte van de
tuin verhuurd aan de Staat der Nederlanden voor een Belastingkantoor. Na de bouw van het nieuwe Belastingkantoor
aan de Hengelosestraat, werd het oude Weeshuis ontruimd en.sindsdien voor verschillende doeleinden gebruikt, totdat nu
eerlang een definitieve bestemming zal volgen. H. GEERTS.


1960 28 5 HET GEBOUW aan de Oldenzaalsestraat, waarin van 1846-1923 het Hervormde weeshuis was gevestigd is, zoals
onlangs gemeld, verkocht aan de firma Melching en Van Ul2en, die daarin, na een verbouwing, haar zaak aan de Van
Lochemstraat zal overbrengen. Daarmee zal spoedig de herinnering vervagen, aan het, na de brand van 7 mei 1862
herbouwde weeshuis, waarin eigenlijk al sinds 1802, in twee perioden wezen waren ondergebracht.
TERUGGAAND inde geschiedenis van het huis blijkt dat in 1788 eigenares was het echtpaar Jan Gervink x Hendrina Snoeyink,
want in genoemd jaar nemen zij een hypotheek van f 1500 op „haar eigen toebehorende huis en daarachter gelegen grond en
losse gaarde daar aldernaast, zijnde deze percelen binnen de Stadsjuvisdictie aan de Oldenzaalse weg gelegen tusschen de
gaarden van Willem ten Laate ter eener en Albert Hevink ter andere zijde, mitsgaden haren geheelen inboedel.
De schrijving bleek zeer nodig te zijn geweest, want 11 jaar later, 7 mei 1799, werd Jan Hendrik Roters eigenaar
voor de som van slechts f 900. Genoemde J. H. Roters bleef slechts 5 jaar eigenaar, want uit een acte van 23 mei 1804 blijkt,
dat reeds 27 dec. 1802 „zijn Sodane Huis met den daaragter geleegen grond en daar bezijden leggenden gaanden,
liggende binnen deser Stadsjurisdictie aan de straat weg naar Oldenzaal, tusschen de van Gerrit Hevink in bekende bepaling
sijnde nog een allodiaal (vrij van leencijns), uitgenomen de gewone Jaarlijkse staande en op komende lands lasten”, verkocht is aan
ds. Jacob Hendrik Floh (van 1782-1829 doopsgezind predikant te Enschede) voor de som van f 1050.
Deze koop werd 23 Mey 1804 bevestigd door de toenmalige burgemeesteren en Maandschepen H. J v. Heek (eerste Enschedese
Van Heek), B. v. Lochem, L. J. Lasonder en H. Pennink als secretaris.
Een paar dagen later, 29 Mey 1804, verklaarde Ds. J.H. Floh bedoeld perceel gekocht te hebben voor rekening _ van de Eerwaarde kerke-
raad dér Vereen. Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam, die hem de kooppenningen in „goede klinkende munt” had uitbetaald.
Van de 4 kinderen uit het gezin Flok bleef als enig erfgenaam over de zoon Jan Arnold, visiteur der in- en uitgaande rechten te
Veere en gehuwd met Eva Wilhelmina Kayser. Deze liet door zijn gemachtigde Albertus Pieter van de Siepkamp, rector der
toenm. Latijnse School te Enschede het ouderlijk huis met erf en tuin, nu omschreven als „dooreen heg omringd”, verkopen.
De prijzen der vaste goederen waren sinds de laatste 30 jaar aanmerkelijk gestegen en zo kon het bedoelde huis 12 december
1839 f 5000 opbrengen, waarvan eigenares werd Vrouwe Jeane Marie Creuby, zonnde beroep, onder autovisatie van haren
echtgenoot Jacob van Wijdenbough, rentenier en beide wonende te Enschede. Evenmin als van voorgaande periodes weten we
waarvoor het huis heeft gediend. Deze Jacob(us) van Wijdenbrugh, geb. te Harlingen plm 1770, was reeds vanaf zijn
15e jaar Cadet bij de „Friesche Quards” en werd 3 jaar later, 1788, vaandrig in het „2de Bataillon van het Regiment
de Schepper”. Na een ambteloze periode trad hij opnieuw in Mil.dienst, die besloten werd met de rang van kapitein.
Jacob van Wijdenbrugh was gehuwd met Jeane Marie Creuty, weduwe van wijlen Johan Stilling.
Volgens transacties voor notaris Wiedenbrock te Delden, woonde het echtpaar in 1823 tijdelijk op de Havezathe Backenhagen
bij Delden en in 1824 te Hengelo (0). Zij hadden ook in Enschede meerdere bezittingen, maar vertrokken later naar
Gouda, van waaruit zij in 1846 opdracht gaven om, trots de toenmalige lage prijzen, hun huis aan de Oldenzaalsestraat
publiek te verkopen. Ter voldoening aan die opdracht werd 3 1-8-1846 door notaris Mr.Benjamin Blijdenstein namens
Jan te hebben als diakenen der Hervormde Gemeente Enschede. De percelen werden dadelijk gegund en de latere koopacte
mede ondertekend door de getuigen: Theodorus Kosters, logementhouder en Andries Michorius, metselaar.
De koopprijs was in vergelijking met 7 jaar te voren (f 500) zeer laag, doch een mislukte aardappelen roggeoogst gingen
destijds gepaard met grote werkloosheid in de textielnijverheid. Daarbij speelde ook een rol dat het aangekochte
perceel, waarschijnlijk een incourant gebouw zal zijn geweest.
De diakenen intussen hadden het huis gekocht om te kunnen voldoen aan een wens, die reeds vaak op hun vergaderingen
was geuit, n.l. „het daarstellen vaneen Inrichting door de Kerkeraad, om daarin weren onzer Gemeente, die meestal in
de buitengemeenten (en ver daar buiten) besteed werden, op te nemen ten einde niet alleen voor de lichamelijke opvoeding,
maar inzonderheid ook voor de Christelijke opleiding van deze ongelukkigen, die bij voorkeur voorwerp moeten zijn
van Christelijke Weldadigheid, beter te kunnen zorgen.
Ineen aparte, voltallige kerkeraadsvergadering op 20 september 1846 werd een dienovereenkomstig voorstel van de
diakenen aangenomen en de aankoop van het huis goedgekeurd ,e,n vertrouwen op de bekende weldadigheid der Gemeente
en bovenal op den Goddelijken Zegen”. OM VERWILDERING TEGEN TE GAAN
Behalve door wijlen ds. V. Dam, predikant te Enschede 1888-1904, wordt ook door wijlen de heer C J Snuif de datum
van 1 ockt. Als de stichtingsdatum van het huis aangenomen. De laatste meende, dat destijds tevens de gedachte zal
hebben voorgezeten om de toenmalige verwildering onder de (arbeiders) kinderen tegen te gaan. Het was immers, zoals
reeds gezegd, een slechte tijd en wel meer armen dan vroeger moesten bedeeld worden. Zelfs waren in Enschede
dragonders gestationeerd om eventuele relletjes te kunnen bedwingen.
Na de aankoop van het huis werden aan de ingezetenen intekelijsten aangebode, met het resultaat dat reeds spoedig
voor f 3200 was ingetekend.