Spreek je dialect

[GerritHondelink]

’n Goei ‘je kat moest nich lange veur ’t zelfde gat. Om iets te verdienen moet men op tijd iets anders gaan proberen.


'T OOLDRSHOES
Aj as kleane wichtr kùkkert um de moo
En met n bliej gezichte preuwt van al het goo,
Veul iej oe zoo veajleg in dàt ooldrsnùs.
Laatr wort t oe heajleg, `t lùt oe nooit wier lùs.
Refrein:
Oarns zit er vanbinn nog een vuenksken dat glùejt
Aj deankt an dàt huuskn woer j op zeent egrùejd.
Dàt kleanood in t leaven, een andeankn weard,
Is t pleaskn van vroogr, biej d' oolders um n heard.
Aj de keendrskoone dan ontwassen zeent,
En iej zeukt in t roone toj de leefste veendt,
Bouw iej met de wille an een niej begin.
Mangs stoaj efkes stille, skùt oe wier in t zin.
Refrein
Hej al groote wichtr en de joarn vergoat,
Wort het klùskn lichtr met oewn leawnsdroad,
Zeej in stille uurn 't leawn wier langs oe goan,
Kan t nog wals gebuurn daj t wier kuent verstoan.
Refrein
Skriewer: Garrat van Drees.

04 mei Florianus (Floriaan) van Lorchs.
Wonnemaand. Sinds eeuwen kennen we voor mei al de benaming Wun-nemanoth. Wunne, wonne; het wijst op blijheid, op genieten, op het zien van de schoonheid en het intense van het leven. Duitsland en Oostenrijk schrijven voor mei op hun kalenders altijd nog Wonnemonat als tweede benaming voor.

Vandaag zonnig en vrij warm, vrijdag enkele (onweers)buien.

Ho zwatter now de nach,
ho meuier de dag.

’t Is mei in ’t twentse laand.
Now de zoarg’n an de kaant.

[GerritHondelink]

Ai ‘j oe zo klein holt as ’n moes dan vret de kat oe op. Je moet je niet op de kop laten zitten. Laat merken dat je er bent.


Sliep uut
Madeliefies lentebriefies
kötte steelties grösjuweeltjes.
Motormeier onrustzeier
löt ze vall'n op 't schavot.
Gold'n hartjes breekt kapot.
Maar hoe kan't? De aandre dag
wat een wonder heten mag
kiekt ze weer brutaal uut' grös,
alle knoppies dapper lös,
pronkt nog mooier as weleer.
Roept: ,,Sliep uut, wie’j bint er weer!".
L. de Wilde-Knol.


05 mei Jutta van Pruisen (van Sangerhausen).
Mariamaand. Vooral in de rooms-katholieke kerk is de verering voor de Maagd Maria erg groot.
De maand mei is speciaal aan haar gewijd.
Het is zeker niet denkbeeldig, dat de toewijding van deze maand aan Maria een door de kerk gewilde vorm van kerstening is geweest. Het menselijk doen en laten en vooral het denken moesten zoveel mogelijk van heidense invloeden gezuiverd worden. Met vele heidense vieringen en feesten is dit eveneens het geval geweest. Het feit dat op iedere dag op de kalender een of meer heiligen worden geplaatst op wie die dag speciaal de aandacht wordt gericht, spreekt op zich al duidelijk over de invloed die er van de kerk uitging.

Het wordt bewolkt en de neerslagkans blijft hoog in Enschede.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 20 °C en is de wind zwak, windkracht 2.
Vanavond is het bewolkt met kans op motregen en koelt het af tot ongeveer 14 °C.

Warme en zachte meiregen,
rijke aren en bloemenzegen.

Hef de rogge met mei ooren
Dan gif ’t sunt jaopik koren.

[GerritHondelink]

De kat geet mie nich meer met de maag loop’n. Ik ben helemaal volgegeten.

SCHEMME
De linde
stök eure arme
naar mi-j uut.
eure schemme
dekt mi-j too.
De zonne
telt de stöfkes
in eure straolen
maar krig ze neet
op de riege.

Jo ter Linde-Duenk.


06 mei Domitianus van Hoei.
Het wordt bewolkt maar zo goed als droog in Enschede, met vanmiddag kans op een regenbui.
De temperatuur stijgt tot 20 °C en de wind is zwak, windkracht 2.
Vanavond is het bewolkt met kans op een regenbui en koelt het af tot ongeveer 17 °C.

Begin mei hebben alle vogels een nest of een ei. Behalve de koekoek en de spriet want die kennen dan hun nest nog niet. Op licht depressieve mensen heeft de maand mei vaak een helend effect.

Now komt de mooie dage,
meimaond is weer in 't laand!
Zeet ees de bloomn bleui'jn
De keulte is now an de kant!

[Veteraan]

Begin mei hebben alle vogels een nest of een ei.

Vanaf dinsdag worden hier al jonge musjes gevoerd. 't Was zeker een moetje.

[GerritHondelink]

wist je dat ze een muske een Löaning noemt ?

Volgens Dijkhuis is het een mannetjesmus; en in Enschede zegt men Holkater

Ik heb dit nog nooit gehoord.

[Veteraan]

Nee, dat wist ik ook niet.
Leuk, elke dag die wetenswaardigheden, Gerrit.

[Arie]

wist je dat ze een muske een Löaning noemt ?

Volgens Dijkhuis is het een mannetjesmus; en in Enschede zegt men Holkater

Ik heb dit nog nooit gehoord.

Ook de naam reuwteuw werd in Enschede gebruikt. zie: https://docplayer.nl/17320959-Van-boonn ... -vuur.html
zie voor meer Twentse vogelnamen ook: https://www.inenomootmarsum.nl/streeknamen-bij-vogels
In de vogelbuurt in Enschede bestaat nog geen straatnaambordje als mussenstraat. Wel is er daar een onofficieel straatnaambordje Mussensteegje geplaatst.

[Veteraan]

....met de vertaling eronder

[GerritHondelink]

Hoo meer as ne kat aaid wodt, hoo hoger ze ‘n stet ophaolt. Hoe meer een kat geaaid wordt, des te hoger ze de staart omhoog houdt. Bij sommige mensen kan men met vleierij veel bereiken.
Woo meer ie de katte priest, woo hoger ze d’n stat opbeurt. Vleien wil wel eens helpen.


Wakker wurd’n
Geur van versgemeaid grös
vermengt zich met de klamme loch
van nen sloapzimmer.
Wakker wurd’n
nog veur de wekker.
Veurdat nen eerst’n hoan hef kreait.
Ie denkt an vrogger en ie
herinnert oe oew keendertied
Derk van Deth.


7 mei Agostino Roscelli, Domitianus van Maastricht.
Het blijft vandaag bewolkt en de kans op neerslag neemt toe in Enschede,
met vanmiddag en vanavond regen.
De temperatuur stijgt tot 20 °C en de wind is zwak, windkracht 2.
Vannacht is het bewolkt en koelt het af tot ongeveer 10 °C.

Bij mei denken we aan zacht weer, maar de boer ziet deze maand voor zijn koren liever koel en vochtig. 'n Koude mei, 'n gouden mei. Regen, dauw en onweer in mei maken de boeren blij.

Wie kaboes pot in mei ,
krig keule as ’n ei.

kaboes = boeskool,buiskool,witte kool)

[GerritHondelink]

Aai poes. A’j ne kat aower de rug striekt, dan zeg ie aai poes. Lief zijn om iets te krijgen of gedaan te krijgen. Wordt veel gezegd van meisjes en vrouwen.


't Weenter is vot; now wod 't boet'n weer good,
ie könt 't an de veugel wa heur'n,
de knöp an de beume dee boest oet mekaar,
en hier en daor zeej a wat kleur'n,
van narcis en krokus, dee staot in de werre,
rechtop met 'n kop in de heugte,
opa den zet zich op zied van de schöppe
en zoch in de zun zien geneugte;
zo hier en daor komt ook de beest' oet 'n stal,
en dawwelt 'n luk in de wei;
an mèèns en an deer, ie zeet et an al:
't is vuurjaor, 't mooi, 't wod weer Mei.

Uit: Pottuffeln van Graads.

08 mei Wiro van Roermond.
Het wordt vandaag geleidelijk bewolkter en de kans op neerslag neemt toe in Enschede, met vanavond regen.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 22 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Vannacht is het bewolkt en koelt het af tot ongeveer 12 °C.

‘n Leeven mei kik duur de roeten
en röp ie mot nao boeten!

[GerritHondelink]

As de kat nen pokkel maakt is hee hellig. Als de kat een hoge rug opzet is hij kwaad.


"l'j hebt 't water, goeie man, "
zee dokter Willems tot Getjan,
" 't water? Das nich waor,
'k drunk hèèl mien lèven niks as klaor. "


09 mei Tudy van Bretagne.
Het is bewolkt en de kans op neerslag neemt toe in Enschede, met vanmiddag regen.
De temperatuur stijgt tot 19 °C en de wind is matig, windkracht 3.
Vanavond is het regenachtig en koelt het af tot ongeveer 15 °C.

Als de prunus of de meidoorn geurt
is er niemand die dat betreurt.

Is de maond mei in ’t laand,
dan zint de boern nao ’t laand.

[GerritHondelink]

As de kat zich ewasket hef, köj kuiervolk verwochten. Als onze kat zich wast, dan komt er wis een gast. Oud volksgeloof.


De ieke
Van de ieke,
Worrie nie rieke,
Maar wah bliede….
Mu’js roan wat er toen geschiede,
Weg u trokkn noar Canada waarn wie,
Maar die ieke, den stunt doar nie.
Och och wat ku’j zo’n boom dan missn
Zie han doar wah boom, maar nie disn.
Heimwee trok ons toch weerterug noar Twente,
En noe geniet ik weer van die ieke, iedere lente.
Maar ok in de zommer, de harfst en de winter,
Dan riej ik langs die mooie coliesen en zie ik m’ doar ginter.
Nee , van die ieke
Wor ik nie rieke,
Maar wah ommeunig bliede.
K’was weer tuus, Uw will geschiede.

Daniëlle Overwer.


10 mei Solange van Bourges.
Het is bewolkt en wisselvallig in Enschede, met vannacht regen en vanmiddag kans op onweer.
De temperatuur stijgt tot 17 °C en de wind is matig, windkracht 3.
Vanavond is het regenachtig en koelt het af tot ongeveer 14 °C.

Een natte Mei,
er komt boter uit de wei.

De zun en 'n reagn, zoargdn vuur greune weidn.
Woar now de boern wier 't grös goat maein,
en 't doarnoa as geurig heui, op 'n balkn te kleien.
As weentervoor vuur koo en peerd,
zo ist aait west. Zo hebt ze 't leert!

[GerritHondelink]

Daor kö’j de kat met dood voren. .Gezegd als iemand uitbundig bedankt voor hulp zonder te praten over een vergoeding.


EENZAAM
Al bu 'j ok met zien beiden
En liek ie heel tevraen,
Ai oet mekare greujt,
Dan kö 'j toch eenzaam waen.

Derk Jan ten Hoopen.


11 mei Mamert(us) van Vienne, bisschop en eerste ijsheilige (de Geneesheilige).
11, 12, 13 en 14 Mei zint beneumd as de iesheiligen daagn. Dizze strenge heern zint: Sint Marmertius, Sint Pancratius, Sint Servatius en Sint Bonifatius.
Dizze daagn en vuural de nachtn könt mangs venienig koalt wean, met vaak nachtvorst!
Nich zo best vuur vruchtbeum wel a inn bleui stoat en vuur anner vroo grei wat a boawn de groond koomp kiekn.

Het blijft vandaag bewolkt maar zo goed als droog in Enschede.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 16 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Vannacht is het regenachtig en koelt het af tot ongeveer 10 °C.

Al is Mamertus oald en gries
hij hooldt van vrezen en van ies.

[GerritHondelink]

Ne kat kan leef likkn, mear ok vals krabbn. Een kat kan lief likken, maar ook vals krabben.(’t Woordje kat is vrouwelijk.)


Wat he’j vandaag leerd op school, vröag Truus an de jong.
Nich völ, want wie mot morgn wier komn.


12 mei Pancratius van Rome (Sint­Pancraas) tweede ijsheilige.
Het geleidelijk minder bewolkt maar het blijft zo goed als droog in Enschede, en vanmiddag nog wel kans op motregen.
De temperatuur stijgt tot 21 °C en de wind is matig, windkracht 3.
Vanavond is het helder en koelt het af tot ongeveer 17 °C.

Het weer wordt stilaan schoon,
met Sint­Pancraas op d’eerste troon’

Servatius, Pancratius en Mamertus: deze heiligen
weten ons niet tegen winterkou te beveiligen.

[GerritHondelink]

Katten leert moezen, wat van katten koomp, holt van moezen. Iemands aard en afkomst laat zich niet verloochenen.


Road
Alle leu dee oet de tied bunt goan
Hebt dat op eurn lesten dag edoan
As ie noe nog bestoat
Is mienen besten road
Den dag kö’j better oaversloan
Johan Pot.


13 mei Servatius van Maastricht (Sint­Servaas) derde ijsheilige.
De vuurwerkramp in Enschede vond plaats op zaterdag 13 mei 2000. Er vielen 23 doden, onder wie vier brandweermannen, ongeveer 950 mensen raakten gewond en 200 woningen werden verwoest.

Flinke perioden met zon en later kans op een bui
De temperatuur stijgt tot 23 °C . Vanavond is het helder en koelt het af tot ongeveer 18 °C.

Pancratius, Gervasius en Bonifatius zijn drie ijzige baasjes.
En aan het eind van het liedje komt nog kouwe Sofietje.
Voor servatius geen zomer, na servatius geen vorst.

[GerritHondelink]

As de katn moest, dan mauwt ze nich. Er wordt weinig gepraat als het eten lekker is.


Zaakndoon breg geeld op;
vreandschop hoast nooit.



14 mei Bonafatius van Tarsus (Sint­Bonifaas) vierde ijsheilige.
Het wordt geleidelijk bewolkter en de kans op neerslag neemt toe in Enschede,. De temperatuur stijgt tot 21 °C en de wind is zwak, windkracht 2.
Vanavond is het helder en koelt het af tot ongeveer 16 °C.

Tot bonifaas, die strenge baas,
wees voor de vrucht, op vorst beducht.

Sint Matthijs, een lieve ome,
geeft een groeistoot aan de bomen.

[GerritHondelink]

Daorvan stöf 't haor nie van de katte. Daar kijkt men niet van op.


Verkeerd doon is meanseluk zear de boer;
Dow har hee zik verzeen en ettik in de petröllielocht doan.



15 mei.Sophia van Rome.
Eerst plaatselijk mist. Verder in het oosten zon.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 19 °C en is de wind matig, windkracht 3.
Vanavond is het bewolkt met kans op een regenbui en koelt het af tot ongeveer 13 °C.

Mei de bloeimaand de maand van het jonge leven.

Op onnavolgbare wijze is de natuur bezig zich in stand te houden, het leven te laten voortleven.
Haar naamdag geldt vooral in Zuid-Duitsland als de dag om tuinplanten te planten en om de bloembakken op en aan de balkons te vullen.

Dauw in mei en april maakt goede augustus en september.

[GerritHondelink]

De katn komt oet de hiel kiekn. Zijn gulp staat open.


Der bint leu dee nooit verdwelt, umdat ze nooit op ’n trad goat.


16 mei Heilige Brenda(a)n (de Zeevaarder),
De vuurtoren 'Brandaris' op het eiland Terschelling is naar hem genoemd.
Het wordt bewolkt maar zo goed als droog in Enschede, met vanmiddag kans op een regenbui. De temperatuur stijgt tot 15 °C.
Vanavond is het bewolkt met kans op motregen en koelt het af tot ongeveer 11 °C.

Met mei is ter wat of dan koomp ter wat.

Is de maond mei in ’t laand,
dan zint de boern nao ’t laand.

[GerritHondelink]

Ai’j oe vrogger brand hadden an heetn thee of soep, dan zei’n ze: De kat hef oe toch bloazen leerd.
Gebruikt tegen kinderen, die klagen, dat iets te heet is om te drinken.



Woar de vrouw de boks an hef,
döt de keerl ’n kleann nen dook veur.


17 mei Paschalis Baylón
Het blijft droog in Enschede. Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 15 °C.
Vanavond is het helder en koelt het af tot ongeveer 10 °C.
Op Sint Pascal een donderslag
zonder hagel: nou dat mag!

[GerritHondelink]

Zo fien as katnstront. Zich als heel godsdienstig (vroom) voordoen.



Wat veur ’n éénn ne das is,
is veur nen aander ’n strop.



18 mei Johannes I. Hemelvaartsdag valt altijd op een donderdag, tien dagen vóór Pinksteren.
Op Hemelvaartsdag wordt binnen het christendom herdacht dat Jezus volgens dit geloof is opgevaren naar God.
Hemelvaartsdag is tevens het feest van de Christelijke Arbeidersbeweging.
Vermoedelijk stonden vroeger mensen op Hemelvaartsdag al om drie uur 's nachts op om zingend en blootsvoets op het gras te dansen. Daar zou de term dauwtrappen vandaan komen.
Het blijft droog. De maximumtemperatuur ligt rond 15°C.
Vanmiddag stijgt de temperatuur tot 15 °C en is de wind matig.
Vanavond is het helder en koelt het af tot ongeveer 12 °C.

De bleumkes, de vöggelkes, de kälfkes in de wei,
doar boav’n de zun joa dat is Mei.