Enschede-Stad.nl

Geboren Enschedeër en betrokken architect doet oproep: ‘Red Het Warenhuis’ © Frans Nikkels Fotografie

OPINIEOnderzoek alle mogelijkheden om het project Het warenhuis te laten slagen. Het is een unieke kans om de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van Enschede als grootste stad van Oost-Nederland te versterken. Die oproep doet architect Erik Workel van IAA Architecten aan de gemeenteraad, de verantwoordelijk wethouder en de burgemeester van Enschede.

Erik Workel 10-07-24, 09:30
Enkele jaren geleden heb ik namens IAA Architecten De Melkhal in Enschede behoed voor de naderende sloop. Samen met een projectontwikkelaar hebben we de toenmalige eigenaar en de gemeente Enschede kunnen overtuigen dat we het complex ondanks eerdere pogingen wel degelijk haalbaar konden transformeren, waarmee we de imposante industriearchitectuur konden openstellen voor het publiek.

Bijdragen aan vernieuwing
Het is een voorbeeld van hoe ik als geboren Enschedeër en als een met de stad en regio betrokken architect, samen met mijn collega’s, probeer bij te dragen aan de vernieuwing van Enschede. Enkele weken geleden heeft burgermeester Bleker alle oud-wethouders van de stad uitgenodigd voor een informeel treffen. In De Melkhal, als voorbeeld hoe de stad zich ontwikkelt.

Mooi compliment
Voor ons een mooi compliment en een bevestiging dat de stad zich met dit soort ontwikkelingen ook wil presenteren. Sinds enige tijd mag ons bureau werken aan een ander iconisch gebouw: het voormalige warenhuis van Vroom & Dreesman aan de Korte Hengelosestraat.

We hebben een plan gemaakt, onder de naam Het Warenhuis, om in dit rijksmonumentale pand nieuwe huisvesting voor Concordia en Theater Sonnevanck samen te brengen: twee voor de stad zeer belangrijke culturele instellingen, in het geval van Theater Sonnevanck zelfs met landelijke uitstraling.

Openluchtcinema op het dak
Om te kunnen overleven en te groeien hebben beide organisaties deze nieuwe huisvesting nodig, en door dit bij elkaar te voegen komt er een enorm potentieel aan synergie vrij. Met als summum een unieke openluchtcinema op het dak met prachtig uitzicht over het centrum van de stad.

Daarmee is Het Warenhuis niet alleen een investering in de huisvesting van twee culturele instellingen. Het stelt ook een voor de stad zeldzaam monumentaal gebouw weer open voor het publiek, waarmee het de levendigheid van dit deel van de binnenstad een enorme impuls kan geven.

Bundeling podiumkunsten
Tenslotte zal de bundeling van podiumkunsten, film, educatie, beeldende kunst en horeca in dit unieke pand de zichtbaarheid en aantrekkelijkheid van Enschede als grootste stad van Oost-Nederland versterken.

Indrukwekkende voorbeelden als Rozet in Arnhem, het Groninger Forum of de LocHal in Tilburg bewijzen hoe toegankelijke cultuur in een tot de verbeelding sprekende omgeving een zichtbare aanjager is van stadsvernieuwing en gebouwen oplevert waar de stad en haar inwoners terecht trots op zijn.

Plannen en ambities
Plannen kosten echter geld. Met een prachtige subsidietoezegging van het rijk is twee derde van de incidenteel noodzakelijke investering geborgd. Concordia en Theater Sonnevanck hebben recentelijk de politiek uitvoerig geïnformeerd over de plannen en ambities van Het Warenhuis, in de hoop dat voor het resterende deel van de financiering een reservering in de zomernota zou worden opgenomen.

Dat is niet gebeurd en daarmee staat het project op onzekere benen. Dat is niet alleen jammer voor de cultuurinstellingen maar ook ronduit slecht voor de stad.

Een eenmalige kans
En laat ik duidelijk zijn: het gaat mij hier niet om een project waar wij als bureau aan hebben mogen werken, maar om een eenmalige kans voor de stad! Het is volkomen begrijpelijk dat Enschede slechts één keer haar beschikbare budget kan uitgeven. Daarbij kent de stad ook nog eens haar specifieke uitdagingen op gebieden als werkgelegenheid en armoedebestrijding.

De spin-off van een project als Het Warenhuis voor de stad en de inwoners op indirecte wijze en de langere termijn is lastig in getallen aan te tonen, maar in waarde niet te onderschatten. Cultuur draagt uiteindelijk op een heel duurzame wijze bij aan de ontwikkeling van elk individu en daarmee ook aan armoedebestrijding, welzijn en werkgelegenheid.

Hogere inkomens
Enschede wil groeien, aantrekkelijker worden en kennis en hogere inkomens genereren en vasthouden. Daarvoor zal de stad moeten investeren in projecten als Het Warenhuis. Waar nieuwe generaties, bezoekers en nieuwe inwoners kansen krijgen om zich te verbazen, te vermaken en te leren.

Het zou een zeer grote gemiste kans zijn wanneer de stad deze cultuurinstellingen en dit gebouw op deze plek in de stad niet tegemoet komt in het waarmaken van deze unieke kans.

Ik wil daarom bij deze een nadrukkelijke oproep doen aan de raadsleden, wethouder en burgemeester om alle mogelijkheden te onderzoeken en in te zetten om dit project te laten slagen. Ik spreek daarbij met name ook de burgermeester aan: als voormalig voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht weet hij als geen ander hoe cultuur een stad en haar bewoners verheft en vooruithelpt.

Bied de cultuurinstellingen die dat voor Enschede waarmaken hun eigen podium, namelijk Het Warenhuis!

Erik Workel,
architect-partner IAA Architecten, Enschede

PS: Waar zijn de mecenassen van Enschede? De nieuwe weldoeners in de traditie van Van Heek en Ledeboer? Heren Ten Doeschot, Van Merksteijn, Trebbe, Pierik en Van Klaveren of Olaf Kok: meld u, en laat een ‘legacy’ achter waar jullie trots op kunnen zijn!
bron: https://www.tubantia.nl/enschede/gebore ... ~aaa4fb8e/

Zeldzame ontdekking achter Sprakel in ’t Bos: ‘Volstrekt uniek!’ Keuterboerderij Jonker is alleen gebruikt als opslagruimte, daarom is het los hoes zo goed in de oude staat gebleven. © Reinier van Willigen Het los hoes ligt achter Sprakel in het Bos. © Reinier van Willigen De niendeuren van het los hoes. © Reinier van Willigen


De oude schuur achter Sprakel in ’t Bos op het Vaneker blijkt een ongeschonden los hoes. Volstrekt uniek in Nederland, bijzonder waardevol, vinden de monumentencommissie en daarom ook de gemeente. Het wordt een monument. „Wie kan nou zeggen dat ie een authentiek los hoes heeft?”, zegt eigenaar Ariën de Winter.

Corine Engelbarts 10-07-24, 19:46
De ‘schuur’ is van 1832 en blijkt zeventig jaar ouder te zijn dan het cafeetje ernaast. Het was een kleine boerderij, een zogenoemde keuterboerderij. De woonruimte, de deel en de stallen zijn een geheel. In heel Nederland is er slechts een ander vergelijkbaar los hoes en dat is het gerestaureerde Los Hoes Bommelas in het Buurserveen.

Keuterboerderij Jonker is alleen gebruikt voor de opslag en daardoor zo goed behouden gebleven. Het huis heeft nog een echte vuurplaats met een rookgat en rechts een pompstraatje, ongeschonden bedsteden, een gemak (de wc) en plek voor een paard. Links hebben de koeien en varkens gestaan. Buitengewoon bijzonder, oordeelde de monumentencommissie. Voor de gemeente reden om het te beschermen met een monumentenstatus.

Asbest onder dak
Het kwam aan het rollen doordat zich een koper aandiende voor het theehuis en de naastgelegen boerderij. Die koper vroeg een deskundige om advies. „Ik liep met de man door de schuur. Hij was zo enthousiast dat ik dat ook werd. Ons geluk was volgens de man, dat er in de jaren veertig asbest onder het dak is getimmerd. Daarom is er geen houtrot en is alles nog goed gebleven.”

Net als de vorige eigenaren gebruikt ook De Winter de boerderij als opslagruimte. „Er staat een grote koelkast voor het theehuis en in de winter staan de tuinmeubelen daar. In een van de bedstedes ligt de kerstverlichting.” Dat het bijzonder was, snapte Ariën de Winter wel. Maar niet dat het zo uniek was. „Tot drie weken geleden wist ik nog niet dat ik de eigenaar ben van zo’n unieke boerderij. Zo gaaf!”

De koop ketste af, maar daar is Ariën de Winter niet treurig om. „Ik ga hem nu zelf ontwikkelen. Samen met de gemeente, zodat niet eerst een architect plannen maakt en het niet door kan gaan. En ja, dat ik dat grotendeels zal moet bekostigen, spreekt vanzelf. Dat geeft niet. Ik ben een Enschedeër, dit moet bewaard blijven.” bron: https://www.destentor.nl/enschede/zeldz ... ~a3e3a0e7/
Het theehuis Sprakel in het bos aan de Overmaatweg 45 is een gemeentelijk monument. zie mijn bericht van 31-8-2018 op: viewtopic.php?p=173323&hilit=sprakel+bos#p173323
zie ook mijn bericht van 26-7-2023 op: viewtopic.php?p=196691&hilit=overmaatwe ... el#p196691

Daar mag de gemeente best wat geld in stoppen.

65 Enschedese kerken schreeuwen om aandacht in de nieuwe Gids voor Religieus Erfgoed
Geloofsgebouwen moeten beter worden beschermd. Vandaar dat het stadsbestuur zeven kerken op de gemeentelijke monumentenlijst wil zetten. Het gaat om de H. Marcelinuskerk, Renatakerk, Stadskerk De Verbinding (voorheen Zuiderkerk), Kerk Johannes Apostel/Michaël (ook St. Janskerk), Kerk Verrijzenis des Heren, Noorderkerk en Johanneskerk.


Henk ten Harkel
Gisteren 17:16
Kerken, moskeeën en synagogen zijn beeldbepalende gebouwen en dus ‘essentieel voor de identiteit en cultuur van de stad en omringende dorpen’, aldus het College van Burgemeester en Wethouders. Enschede, Lonneker, Glanerbrug en Boekelo hebben 65 van die geloofsgebouwen.

Gids Religieus Erfgoed
Als je ze wilt beschermen dan moet je ze ook beschrijven. Vandaar dat Enschede onlangs samen met de geloofsgemeenschappen en erfgoedverenigingen de Gids Religieus Erfgoed presenteerde.

De gids bevat een uitgebreide inventarisatie van het kerkelijk erfgoed. Verder zijn aanbevelingen over onderhoud en gebruik van de panden opgenomen voor de kerkgenootschappen en de gemeente. Er is een uitvoeringsagenda opgesteld om het erfgoed in heel Enschede te behouden.

Herbestemming
Het college wil de geloofsgemeenschappen ondersteunen bij de instandhouding en eventuele herbestemming van de gebouwen. Het document biedt ook antwoorden op verduurzaming, onderhoud en gemeentelijke ondersteuning.

De gemeente wil bovendien samen met de geloofsgemeenschappen kijken hoe hun gebouwen breder ingezet en beter benut kunnen worden. Dat past dan weer prima bij het plan om een zogeheten Makelpunt in de stad op te richten waarop het actuele aanbod van maatschappelijke ruimten is te zien. Makelpunt is een online platform dat door professionals wordt beheerd en die gebruikers helpen bij hun zoektocht. Uiterlijk 2025 moet het platform in gebruik worden genomen.

Toekomstperspectief
Het boekwerk met de 65 geloofsgebouwen zorgt ervoor dat gemeente en religieuze groeperingen samenwerken aan een ‘duurzaam toekomstperspectief voor geloofsgebouwen. Jaarlijks organiseert de gemeente een overleg met de geloofsgemeenschappen om het gesprek over het behoud van de gebouwen gaande te houden.

Open Monumentendag in Enschede: neem een kijkje in deze bijzondere gebouwen
26 aug '24
Merve Akdag
open monumentendag enschede 2024 (1)
Het Koetshuis in het Abraham Ledeboerpark. Foto: indebuurt Enschede
Heb je altijd al willen weten hoe de Lonneker Molen aan de Lonneker Molenweg 80 er van binnen uitziet? Tijdens de Open Monumentendag krijg je de kans om dit pand van binnen te bekijken. Overal in Nederland openen monumenten gratis hun deuren voor het publiek, ook in Enschede.

De Open Monumentendagen zijn dit jaar op zaterdag 14 en zondag 15 september. Op deze twee dagen kun je op monumentale plekken een kijkje nemen. Het doel van de Open Monumentendag is om mensen bekend te maken met het monumentale erfgoed in ons land. En bovendien is het leuk dat je plekken kunt bezoeken waar je normaal niet zomaar binnenkomt!

Dit is er te doen in Enschede
Tijdens de monumentendagen is er van alles te doen in Enschede. Je kunt een kijkje nemen bij bijna 30 monumenten! Kijk bijvoorbeeld bij het stadhuis, klooster Dolphia of in de bijenstal in het Ledeboerpark. Ook kijk je je ogen uit bij de mooiste synagoge van West-Europa, die gewoon aan de Prinsestraat 16 in Enschede staat.

Er is ook van alles te doen! Zo geniet je bij de ene locatie van live muziek, kun je workshops volgen onder begeleiding van kunstenaars en kun je een lezing bijwonen. Wil je alle locaties en activiteiten (met tijden) in Enschede zien, check dan deze website.

Het thema van Open Monumentendag 2024
Dit jaar is het thema van Open Monumentendag ‘Erfgoed van routes, netwerken en verbindingen’. Denk aan de wegen die door de eeuwen heen zijn aangelegd, de handelsroutes die steden tot bloei brachten en de sociale netwerken die gemeenschappen samenhielden. Achter al deze verbindingen gaan verhalen schuil over hoe onze steden en dorpen zijn gevormd. Tijdens de Open Monumentendagen kun je ontdekken hoe deze netwerken, zowel fysiek als sociaal, nog steeds invloed hebben op ons dagelijks leven. bron: https://indebuurt.nl/enschede/doen/open ... en~292084/

Roestige rails en oude dienstregelingen: de geschiedenis van het spoor in Enschede tijdens monumentendag Het station in Enschede, ontworpen door spoorarchitect Schelling. © Carlo ter Ellen DPG Media

De meeste reizigers kijken niet uitgebreid om zich heen in het station van Enschede. Ze moeten hun trein halen, of vinden het gewoon niet zo interessant. Jammer, want zowel het station als de Enschedese spoorgeschiedenis hebben een verhaal. „Ik heb er vierhonderd slides van.”

Lilian ten Donkelaar 12-09-24, 15:30
Het Enschedese stationsgebouw hoort thuis in een bijzonder rijtje. Het is van de hand van ‘spoorarchitect’ H. G. J. Schelling, die in de vorige eeuw overal in het land stations ontwierp. Het Amstelstation in Amsterdam is zijn paradepaardje, maar ook het station in Zutphen en dat in Arnhem is van Schelling. Net als trouwens dat van Hengelo. Zijn stijl wordt ‘nieuwe zakelijkheid’ genoemd en het station in Enschede past er perfect bij.

Het spoor
Het Enschedese station werd geopend in 1951. Met de zuilen, het vele beton en de openheid heel herkenbaar als een Schelling-station. Zaterdag zijn er twee lezingen tijdens Open Monumentendag, over de geschiedenis van het spoor in Enschede. De lezing is van Erikjan Sachse, spoorenthousiast en geboren Enschedeër.

„Mijn lezing gaat niet specifiek over het station, maar ik wil toehoorders wegwijs maken in wat er allemaal gebeurd is met het spoor in Enschede”, zegt hij. Sachse hield er al eens eerder een lezing over. „Een jaar of tien geleden was dat, voor de vereniging van spoor- en tramliefhebbers. Als je zo naar Enschede kijkt, dan denk je: wat kan ik hierover vertellen? Maar mijn lezing duurde uiteindelijk tweeënhalf uur. Ik had vierhonderd slides verzameld.”

Roestige rails
Zo lang duurt het zaterdag niet. Sachse hoopt het in te korten tot ongeveer drie kwartier. „Veel mensen weten het niet eens, maar er waren drie stations in de stad.” Zelf zag hij als kind nog net de laatste overblijfselen van de vele spoorlijnen die de stad doorkruisten. „Roestige rails in het havengebied waar we overheen liepen. Ik heb net de tijd meegemaakt van het dieptepunt van de stad na het instorten van de textielindustrie.”

Sachse beschrijft het verdwijnen van de oude fabriekslijntjes, de komst van een nieuw station en de groei van het personenvervoer. „De oude dienstregelingen, die vond ik nog het leukst. De routes, de tijden. Ook vroeger kon je al rechtstreeks naar Amsterdam zonder overstappen. Die trein ging om de twee uur.” En die dichtregel van Willem Wilmink, over het eindpunt van de trein, komt die ook nog langs? „Haha ja, die zit er ook in.”

Erikjan Sachse houdt zaterdag twee keer een lezing: om 11.00 uur en om 13.30 uur. Beide keren in de ruimte van de personeelsvereniging van de NS, op het perron van de trein naar Duitsland.

Overige deelnemers
Behalve het stationsgebouw doen tijdens Open Monumentendag in Enschede meer bijzondere gebouwen hun deuren open. Een greep uit de opvallende deelnemers:

Zaterdag en zondag, Huize Hölterhof. Tegenwoordig een sauna, hotel en restaurant, maar oorspronkelijk een van de vele fraaie buitenverblijven van een textielfamilie zoals er meerdere rond Enschede te vinden zijn. In dit geval van de familie Jannink. Het gebouw dateert uit 1913 en is ontworpen in Engelse landhuisstijl.

Zaterdag, klooster Dolphia en De Wonne. Het klooster Dolphia is slechts enkele tientallen jaren in functie geweest als klooster, tegenwoordig is het een bedrijfsverzamelgebouw. De middeleeuwse uitstraling was een keuze van de architect. Ook de Wonne was een klooster en er huist nog altijd een christelijke woongemeenschap.

Zondag, Martha Oord. Villa Martha Oord aan de Marthalaan werd gebouwd in 1909 naar een ontwerp van architect Gerrit Beltman, in opdracht van het echtpaar B.J. Blijdenstein-Marsman. Zij woonde lang in de luxe villa met marmeren vloeren. Later werd de villa een onderdeel van het verzorgingshuis Martha Oord. Het is nu een kantoorvilla.

Zondag, Volksparkschool. Gebouwd in 1909 en ontworpen door A.H. op ten Noort, lid van het architecten bureau Op ten Noort-Blijdenstein in Utrecht. Op ten Noort was 27 toen hij in Enschede directeur van gemeentewerken werd. Zijn eerste project was de 1ste Openbare Lagere School, waar tegenwoordig de Stichting de Kunsthaven zit.

Zaterdag, scouting VLG op erve ’t Stroink. De stad Enschede moest het terrein noodgedwongen verkopen na een stadsbrand in 1750, om de wederopbouw te kunnen betalen. De grond kwam toen in handen van de familie Stroink. Op het terrein staan twee schuren, die oorspronkelijk gebouwd zijn in de tweede helft van de 18de eeuw.

Alle open monumenten en andere activiteiten rondom deze dagen zijn te vinden op de website van Open Monumentendag (zoeken op Enschede)
bron: https://www.tubantia.nl/enschede/roesti ... ~aab39ab9/

Enschede koestert verleden: Concordia aan Oude Markt wordt beschermd monument Hotel Concordia aan de Oude Markt in Enschede. Op de begane grond is nu Sam Sam gevestigd. © Emiel Muijderman

Concordia aan de Oude Markt in Enschede wordt een gemeentelijk monument. Het karakteristieke pand uit 1902 werd op nog geen enkele manier beschermd.

Corine Engelbarts 12-12-24, 09:45
Het pand aan de Oude Markt is eigendom van de gemeente. Die mag nu niks meer veranderen aan het gebouw, regulier onderhoud is uiteraard wel mogelijk. Concordia heeft twee filmzalen en een landelijk bekende theaterzaal, de Bonbonnière.

Twee keer zo hoog
Het verenigingsgebouw Concordia is in 1902 opgericht door Alphons Ariëns en ontworpen door dezelfde architect als de Bijenkorf in Amsterdam. Het gebouw was destijds veel lager. Zeven jaar na de opening brandde het pand op kerstavond bijna volledig af, maar werd daarna onmiddellijk herbouwd. Maar dan wel twee keer zo hoog, zodat het nu hoog boven de andere panden rondom de Grote Kerk uittorent.

In de loop der jaren werd het van verenigingsgebouw, een hotel, een bioscoop en theater, stond het enige tijd leeg en ging het verder als bioscoop, theater en horeca.

Youp van ‘t Hek
De gemeente kocht het midden jaren zestig toen het leeg kwam te staan. In de loop der jaren is de bonbonnière gerestaureerd en kreeg in 2014 de nieuwe kleuren. De kleine theaterzaal wordt door artiesten en bezoekers gezien als een van de mooiste van Nederland.

Enkele jaren later dreigde het theater te sluiten, maar onder anderen Youp van ‘t Hek verzette zich daartegen. „Kan niet! Enschede moet wakker worden”, schreef hij destijds op Twitter.

De monumentenstatus geldt niet alleen voor de buitenkant van het gebouw maar ook voor de historische elementen aan de binnenkant.

Enschede heeft vanwege de stadsbrand niet veel historische gebouwen meer over. Zo oordeelt de monumentencommissie dan ook: ‘Binnen de context van de gemeente Enschede is sprake van een relatieve zeldzaamheid.’ De monumentale theaterzaal, volgens bezoekers en artiesten een van de mooiste van Nederland.
De monumentale theaterzaal, volgens bezoekers en artiesten een van de mooiste van Nederland. © Marieke Bakker Concordia, de ‘Bijenkorf’ van het katholieke verenigingsleven in Enschede.
Concordia, de ‘Bijenkorf’ van het katholieke verenigingsleven in Enschede. © Boek ‘Honderd jaar kerk en parochie St. Jozef te Enschede’
bron https://www.tubantia.nl/enschede/ensche ... ~aa34e895/

Het pand is niet van 1902 maar van 1909. Het eerste Concordia brandde na een paar jaar helemaal af.

Hendrik schreef: ↑do dec 12, 2024 9:54 pm Het pand is niet van 1902 maar van 1909. Het eerste Concordia brandde na een paar jaar helemaal af.

Dat klopt. Hierbij de foto s van het gebouw Concordia van voor en tijdens de brand in 1909.

Bedrijfsgebouw rioolwaterzuivering Enschede Lonnekerbrugstraat 175
De rioolwaterzuivering Enschede is een pareltje gezien vanuit het perspectief van cultuurhistorie. Het is niet alleen één van de oudste zuiveringen van Vechtstromen, maar er staat ook een bijzonder bedrijfsgebouw. Dit gebouw met werkplaats is sinds 2017 een gemeentelijk monument. zie verder: https://www.vechtstromen.nl/beleven/his ... jfsgebouw/
zie ook: https://cultureelerfgoedenschede.nl/rio ... rugstraat/
en ook https://www.twentefm.nl/artikel/4878112 ... wachtkamer

Nieuwe hotspot in Enschede komt er toch! Het Warenhuis wordt gaaf en bijzonder
Een dakterras waar je films kunt kijken, met uitzicht over de hele binnenstad. Bij binnenkomst loop je meteen tegen lunchcafé Stoet aan. Een winkel met originele cadeautjes. Theater op hoog niveau voor kinderen. Een bijzondere collectie boeken en veel meer. Enschede krijgt een nieuwe hotspot: Het Warenhuis in het karakteristieke V&D-gebouw. Gaat dat dan eindelijk lukken?

Marjon Kok 11-07-25 Horeca, films, boeken, jeugdtheater en veel meer. Straks in dit bijzondere pand: Het Warenhuis. © Wouter de Wilde | DE WILDE MEDIA
zie verder: https://www.tubantia.nl/enschede/nieuwe ... ~a056b971/