Kerk is niet geholpen met monumentenstatus: ‘Een meubelzaak tussen de heiligenbeelden, dat wil je toch niet’
Penningmeester Koen Kuijpers en adviseur Harold Beugelink bij de Sint Jan die volgens hen absoluut niet waardevol of monumentaal is. © Emiel Muijderman
De Sint Jankerk wordt een monument. Maar de eigenaar, de parochie, wil dat helemaal niet. De kerk moet worden verkocht en dat wordt nu moeilijker. De kerk heeft geen waarde, vinden ze. „Een monument? Dit is niks.”
Lilian ten Donkelaar 30-01-25, 14:30 Laatste update: 15:15
Mooie oude gebouwen beschermen, het blijft lastig. Eigenaren staan vaak niet te springen om ineens de bezitter van een monument te zijn. Wie betaalt het onderhoud en wat kun je er dan nog mee? Met dat probleem worstelt nu ook de parochie St Jacobus de Meerdere die eigenaar is van de Sint Jankerk.
De kerk aan de Haaksbergerstraat, die gebouwd werd in 1967, werd vorig jaar op een lijst gezet met zeven kerkgebouwen die het waard zijn om beschermd te worden volgens erfgoedspecialisten. Tot grote schrik van de parochie.
Een zo hoog mogelijk bedrag
De kerk wordt sinds dit jaar niet meer gebruikt, want er komen niet meer genoeg mensen. Lege kerken zijn niet te betalen, dus zijn parochies genoodzaakt ze te verkopen. Maar dan wel tegen een zo hoog mogelijk bedrag. Zo kan in elk geval het onderhoud van de overgebleven kerken nog betaald worden.
Nu de Sint Jan een monument wordt kunnen ze fluiten naar die maximale opbrengst, denkt het parochiebestuur. „Het kan zo een paar ton schelen”, zegt penningmeester Koen Kuijpers. Het pand was getaxeerd en ze waren al in gesprek met enkele potentiële kopers, maar die trappen nu allemaal op de rem. „Zelfs kerkgemeenschappen willen er dan minder voor geven. En het zijn middelen die we heel hard nodig hebben.”
Opbrengst is onzeker
Om maar een voorbeeld te geven: in de Jacobuskerk, ook eigendom van de parochie, moest een nieuwe verwarmingsinstallatie. Die kostte een kwart miljoen euro. Dat moet ergens vandaan komen. Met de opbrengst van de Sint Jan was rekening gehouden, maar die is nu onzeker geworden. Als de kerk al verkocht kan worden valt de opbrengst in elk geval veel lager uit, denkt het bestuur. „Want tegelijk met de monumentenstatus komen allerlei kosten en verplichtingen.”
Gaat het ze echt alleen om de centen? Nee, de ergernis is niet alleen een geldkwestie, zegt Kuijpers. De parochie waarschuwt ook voor wat er kan gebeuren met kerken. „We hebben gezien hoe het fout kan gaan. Kijk naar meubelzaak Mokana aan de Hogelandsingel.” Zo’n meubelzaak in de kerk, dat doet veel mensen pijn, zegt Kuijpers. „Die aanblik willen we de mensen besparen.” Maar als de Sint Jan verkocht wordt, dan kan er toch evengoed een discounter in komen of een winkel in fopneuzen? „Ja, maar dan mogen we in elk geval alles eruit en eraf halen dat aan de kerk herinnert. Zoals het kruis.” Zodra het pand een monument is mag dat niet meer. Dat is pijnlijk, zegt Kuijpers. „Bij Mokana staan de heiligenbeelden gewoon tussen de meubels. Is dat dan wat de gemeente wil?”
Een wollig verhaal
Het bestuur heeft nu een advocaat ingeschakeld om het etiket ‘monument’ te voorkomen, en ze procederen door tot aan de Raad van State, kondigt penningmeester Koen Kuijpers alvast aan. Ze vinden dat ze goede argumenten hebben. „Over de cultuurhistorische waarde van de Sint Jan is een heel wollig verhaal opgesteld. Gebouw en interieur zou een waardevol ensemble zijn. Maar het hoort allemaal helemaal niet bij elkaar.” De pastorie ernaast is in een andere stijl gebouwd en het interieur is niet origineel, zegt Kuijpers. „Dat was het ooit wel, maar nu niet meer.” Daarmee kan het volgens hem dus ook geen waardevolle eenheid zijn.
De advocaat van de parochie heeft een brief gestuurd naar de gemeente, en het bestuur werd uitgenodigd voor een gesprek met de monumentencommissie. De commissieleden kwamen eerst een kijkje nemen in het gebouw. „Het was oeh en ah, alles was even mooi”, aldus Kuijpers.
‘Deze aanwijzing is ridicuul’
Daarna werd het gesprek met een kop koffie in het gemeentehuis voortgezet. De commissie luisterde naar de argumenten van de parochie, maar veranderde niet van gedachten. „We waren echt verbaasd dat ze helemaal niet ingingen op de inhoud, op onze punten”, zegt Kuijpers. De Sint Jan is het beschermen niet waard, vindt hij. „We kunnen ons bij allerlei kerken iets voorstellen bij een monument, maar niet bij deze. Dit is niks. Deze aanwijzing is ridicuul.”
De Enschedese parochie is op zichzelf geen tegenstander van de monumentenstatus. Ze zijn ook eigenaar van de Jozefkerk aan de Oldenzaalsestraat en de Jacobuskerk op de Oude Markt, beide een rijksmonument. Dat is terecht, vindt het bestuur. „Dat zijn de monumenten en daar gaan we dwars voor liggen als het moet. Maar zorg dan ook dat we ze kunnen onderhouden.”
Waarom is de Sint Jan waardevol?
Is het echt onzin, is de kerk waardeloos? De erfgoedcommissie van de gemeente heeft haar huiswerk gedaan. Er is een uitgebreid rapport waarin duidelijk staat omschreven waarom de Sint Jan volgens hen monumentale waarde heeft.
De Sint Jan is gebouwd in 1967 door architect H.M. Koldewey. Het is een ‘markant voorbeeld’ van een moderne katholieke kerk met een klokkentoren. Het ontwerp van het gebouw, dat modernistisch van stijl is, past precies in de jaren 60. Het is sober en functioneel, en sluit aan op ‘de richtlijnen van liturgische vernieuwingen’ zoals Rome die begin jaren 60 zelf vaststelde. Zo zitten de gelovigen veel dichter bij het liturgisch centrum, zeg maar alles op en rond de kansel.
En het interieur dan, dat deels vervangen is in de jaren 90? Daar tilt de commissie niet zo zwaar aan: ‘Het oorspronkelijke concept van het kerkgebouw is goed behouden gebleven.’
De pastorie naast de kerk en de tuinmuurtjes aan de straat zijn inderdaad uit een ander tijdperk, maar ze maken juist daarom deel uit van het kerkelijk complex. De kerk die er eerst stond dateert uit 1921 en is gesloopt.
Voorlopig is de kerk nog geen monument, het is alleen een voornemen. Het besluit wordt vermoedelijk voor de zomer genomen. Als het groen licht krijgt, dan kan het kerkbestuur formeel bezwaar maken.
De kerk uit de jaren 60 met ernaast de pastorie uit 1921. © Emiel Muijderman
Het interieur is inmiddels al lang niet meer origineel, zegt het bestuur van de parochie. En daarmee ook niet meer waardevol. De erfgoedspecialisten vinden juist dat het concept uit de jaren 60 goed overeind is gebleven. © Emiel Muijderman
bron±
https://www.gelderlander.nl/enschede/ke ... ~a838361e/