Spreek je dialect

[GerritHondelink]

Enquete
Der is ne enquete heul'n in Twente oawer liefde en sexualiteit.
Een van de vroag'n was: Wat doet gemiddeld de Twentse man na het bedrijven van de liefde?
Van dee vroag weet ik 'n oetslag nog oet'n kop:
4% rookt nog lekker effen ne signet
3% dreenkt der 'n lekker pilsje op
3% geet sloap'n
En 90% trek de boks wier an.

[Rene]

Hier langs de grens en zeker wanneer je in dorpen en stad als Losser, de Lutte, Oldenzaal, Weerselo etc komt worden nogal snel de Duitse taal in het dialect vermengd. Zij = sie, hij=er, jij=du.
Dus in plaats van "ie bint" zoals in Enschede, wordt het al snel du bist (ja nich goodwies).
Ook had m'n oma nogal wat duits klinkende woorden in haar dialect, een lolly was dan ook een dauerlutscher.

[hans]

minder duits maar eerder oorspronkelijk...

[GerritHondelink]

Dat klopt. Sommige leu denkt dat het dialect of moodersproak bie de grenspoal ophaolt mear dat is natuurlijk nich zo.
Ie geft zelf al an Losser en de lutte mar ai'j noe is good luustert noar het dialect van Hoksebargen en bieveurbeeld dat oet van Oldnzel
dat is 'n wearld van verschil. Ik heb doar in 't geheel gin meuite met want het gekke is ik verstoa de meesten wa.

[Rene]

Da's ook niet zo vreemd dat het dialect niet bij de grenspaal ophoudt. De Nedersaksische dialecten bevinden zich dan ook van noord tot zuid aan weerszijden van de grens. Het platduuts van Hamburg zouden wij zonder al te veel problemen moeten kunnen verstaan. Toch kunnen er onderling grote verschillen tussen de verschillende dorpen en steden zitten. Het Oldenzaals heb ik geen moeite mee, maar het ouderwetse Hoksbargs kost me wat meer moeite.
Zelfde verhaal met het dialect uit Maerkel (Markelo). Toch vind ik dat nu juist het mooie van verwante dialecten, dat ze niet zo strikt aan taalregels hoeven te voldoen als offciële talen. Dit geeft ruimte voor creativiteit en ontwikkeling van een cultuur, hoe meer talen in een gebied, hoe rijker de cultuur zou ik zeggen.

Willem gaf al aan het interessant/leuk te vinden te kunnen horen aan het dialect uit welk gebied iemand kwam. Van oorsprong hadden talen ook die functie, iemand die jij verstond was te vertrouwen, iemand die een onduidelijke taal sprak moest je even mee oppassen. Zeker hier in Twente, in een dunbevolkt gebied met veel boeren, was het contact tussen mensen wat minder en diende de taal dan ook als extra zekerheid of iemand mogelijk te vertrouwen was. Zoals jullie wellicht weten hebben de ouderwetse boeren het doorgaans niet zo voorzien op vreemdelingen. Een andere manier om erachter te komen of iemand te vertrouwen was, was door naar iemand's achternaam te vragen, daarmee werd duidelijk uit welke familie jij kwam. En dat zei mogelijk al veel over wie jij waarschijnlijk was. Tukkers doen het trouwens nog steeds, zeker in de dorpen, je eerste te vragen naar je achternaam (woar bin ie d'r een van) en zich dan hardop te gaan afvragen of ze mensen met jouw achternaam kennen. Pas als je goedgekeurd bent is men geïnteresseerd in je voornaam.

[Hendrik]

Mijn ouders (afkomstig uit de Kop van Overijssel) spraken van kleine deerne of deerntien. Een meisje was altijd een 'zij', in tegenstelling tot wat ik over de beide buurmeisjes hoorde. De Twentse buurvrouw sprak steevast over 'hij' wanneer ze het over de mè'kens had.

In mijn familie werd ook wel gesproken van : et is, of: et hef, als ze het over zowel mannen of vrouwen hadden. Mijn moeders kant, echte stads oet Enske, mien grovvaa oet Ossel. Mijn vader uit Meppel, dat is weer heel anders.

[GerritHondelink]

Bange
Wat dach iej wa'j warn
a'j in n duuster nog
de weg op monn
um de kraante te haaln
bi-j Bernard op n dreai?
Wat dach iej wa'j warn
a'j in n duuster nog
na de hoonderhukke monn
vuur de boavndure
um ze dichte te doon?
Wat dach iej wa'j warn
a'j in n duuster nog
nen arm vol hoolt monn haaln
in de hooltloze achter de schöppe?
Oaveral ha'j donkere geate
en duustere heuke
Elkn boom had ne bange kaante
en um iedern hook zat schrik.
Wierumme na hoes
glee'j makkelik oet
völ de schöppe hoast op oe
en in n duuster achter oe
zag iej dan zoo heandig-an
wa doeznd man.
In t volle lech van de delnlaampe
zag iej dan eavn
wier himmoal niks.
Theo Vossebeld

[GerritHondelink]

Liekan liekoet = zonder omwegen; recht door zee.
Liekvedan = rechtuit

[enschedeinansichten]

Dom verdan (daar ben ik goed in)

[hans]

aait vedan ....

[Rene]

Liekan liekoet = zonder omwegen; recht door zee.
Liekvedan = rechtuit

Dé Gerrit Hondelink?

https://www.facebook.com/gerrit.hondeli ... ts&fref=ts

[GerritHondelink]

Der wödt oawer vriej'n en sex natuurlijk nogal wat ofkuierd in 't leawn'n.
Dat vaalt bie 'n een natuurlijk ok better as bie `n aander.
Vrouwleu dee in hear periode zit mo ‘ j der mangs helemoal nig met komm'n,
ma ja ie könt nig aait alles weet'n en zeen.
Noe woont der bie oons in de stroat ne kearl den pröt nig aans as oawer sex
en dat stoort in 't leste toch wa.
Ziene vrouw was der 'n keer zo liluk op dat ze teeg'n um zèè:
Kön ie noe nargens aans oawer proat'n as oawer sex?
Zien antwoord was meteen ne vroag:
Woar zo’k aans oawer mött'n proat'n dan, ik zolt nig weet'n!
Zeg ziene vrouw: Nou bieveurbeeld oawer 't weer!
Zeg he: Nou vrouw, wanneer do'w 't weer?

[enschedeinansichten]

Liekan liekoet = zonder omwegen; recht door zee.
Liekvedan = rechtuit

Dé Gerrit Hondelink?

https://www.facebook.com/gerrit.hondeli ... ts&fref=ts

Denk ut wa.

[GerritHondelink]

In de crisis joarn kwamen de marskroamers, de lepkes-keerls, ok wal tödden neumd. Dee verkochten veural lappen met weeffoutjes, dee ze in de fabrieken in Twente goedkoop konden inkopen en ok weer tegen een leage pries van de hand kon’n doon. Een goeie naeister kon doar van alles van maken veur de kinder.
Noa den oorlog waarn der gin marskroamers meer. Ze hadden vast werk von’n of wisten een eigen winkel te kriegen.
Een andere groep koopleu waarn de hoonderkraemers. Die kochten hoonder op bie de boeren en verhandelen die vaak an slachthuus.
Wat in zien mars hebben.
Een kroam is van oorsprong een afgeslotten ruumte onder een tentzeil. Doarmet in verband ston het woord kroam van "in de kroam liggen", een afgeslotten ruumte woarin de vrouw mos bevallen.
In zo'n kroam op stroat stallen de kroamer zien waren oet, dee hee in een koffer (mars) bie zich had. Wel völ waren kon oetstallen den had heel wat in zien mars. En zo is het sprekwoord ontstoan:
"Hee hef heel wat in zien mars" (hee kan heel wat an).
En van spulletjes, dee nich in de kroam heurn, kwam het gezegde:
"Dat kump nich in de kroam te pas".


Iets in zien mars hebben. Veel weten. Veel betekenen, veel kennis hebben, getalenteerd zijn.
De mars is een korf waarin een marskramer(koopman) zijn waar draagt. Vroeger kwamen veel marskramers uit west en noordwest Duitsland jaarlijks naar ons land.
De Tödden behoorden tot de duitse marskramers die hun koopwaar (voornamelijk linnen) in Nederland probeerden aan de man te brengen.
De Tödden hebben altijd tot de verbeelding van het publiek gesproken niet in het minst door hun uitdossing, compleet met hogehoed en ellemaat.
Ze waren afkomstig uit de omgeving van Tecklenburg met name de dorpjes Hopsten, Recke en Mettingen.
De Tödden bevatten roemruchte families als Brenninkmeijer, Vroom, Dreesman, Lampe, Voss en Kreymborg.
Later stichten die families winkels zoals Hermann Lampe in Bolsward en Clemens en August Brenninkmeijer in Sneek.
En dat heeft weer geleid tot wereldconcerns; waarvan natuurlijk C & A een goed voorbeeld is.
Dat komt niet in zij kraam te pas.
Marktkooplieden hebben allemaal hun eigen specialisatie en hebben vrij weinig aan goederen die daar niet bij horen, ofwel niet in hun kraam passen. Als iets niet in iemands kraam past, komt het hem dus niet uit, of hoort het niet bij zijn opzet.

[Arie]

kraamschudden is ook typisch Twents, maar heeft denk ik niet met de hiervoor genoemde kraam te maken.

[enschedeinansichten]

I heb der'n mooi'n kroam van.

[GerritHondelink]

Woar ne goo vrouw in hoes is, wast ’t spek an ’n balken.
Waar de vrouw goed huishoud; groeit het spek aan de balken. M.a.w. daar wordt je beter van.

’t Spek wast um an de balken = Hij wordt rijk.

[Arie]

kraamschudden is ook typisch Twents, maar heeft denk ik niet met de hiervoor genoemde kraam te maken.

Nog iets meer over kraamschudden in Twente, zie: http://www.bakkerijmuseum.nl/kalwiblo/i ... 3&h=1&s=38

Twentse traditie

Centraal binnen deze gebruiken stond toch echter de krentenwegge die soms gigantische proporties kon aannemen zowel qua lengte als qua gewicht. In Twente was het gebruikelijk dat de vrouwen daarbij gekleed waren in Oud- Twents kostuum met knipmuts en omslagdoek. Terwijl ze met hun mandje aan de arm hun opwachting maakten bij de kraamvrouw zongen ze: Wi’j vrouwleu riek en aarm, Wi’j komt hier met ’n kromme aarm Koffiekook, suker en wat ’t meer wat weên, Hew de kroamvrouw mettebracht … Ze werden vervolgens ontvangen door de ‘wieze moer’ oftewel de vroedvrouw die hun het welkom toeriep: Wi’j zint bli’j da’j belangstelling lat blieken, Komt d’r dan in, dan köj’n jongen boer ees bekiek’n. Daarna sprong de voerman – gekleed in traditionele Grolse wanten, witte klompen aan de voeten, een ‘kipse’ op de kop en tussen zijn lippen een ‘zwok-piep’ (een lange Duitse pijp)- van de ladderwagen waarop de krentenwegge was vervoerd. Met vereende krachten werd de wegge vervolgens, liggend op een plank of een ladder, op de schouders van de noabers of beste vrienden voor het kraamhuis gedragen, terwijl de woordvoerder in allerlei variaties op het volgende thema verkondigt: Dissen weggen van bekans hoonderd pond Wed oe schunken duur oonzen boerenbond. Um daj de vrouw in ’t bed hebt kreeg’n, Meust ’t natuurlijk n’n kreentenwegg’n weez’n. Pak an, snie um now gauw in plakken En loat ze d’r goed wat botter op smakken. Daarna liet de jonge vader de boreling zien waarin D.J. van der Ven een soort opnemingsritueel zag, de opname van nieuwe wereldburger binnen de gemeenschap.

[GerritHondelink]

KRENTENWEGGE een bijzonder brood bij geboorten.

Vroeger werd de Krentenwegge onder de arm meegebracht als er bij de buren een baby werd geboren.
Daarom is door de jaren heen de krentenwegge uit gegroeid tot een symbool van 'noaberschap', en burenhulp.
De Krentenwegge dankt haar naam aan de vorm van dit bijzondere krentenbrood, wigvormig.
Wegge komt van wig.

In feite vervulde krentenbrood vroeger de functie die gebak in de huidige tijd heeft.
Gebak was in grote delen van het Nederlandse platteland aan het begin van de vorige eeuw nog nauwelijks bekend.
In het oosten van het land gold de krentenwegge als het meest luxueuze feestbrood.
Hoewel deze krentenwegge ook wel eens op een andere hoogtijdag geconsumeerd werd, kenden de meeste Oost Nederlanders de krentenwegge alleen maar in haar specifieke betekenis van geboortebrood.

De krentenwegge was veelal rijker gevuld (met krenten, rozijnen en vaak ook sukade) dan de
krent’n stoet’n waarin meestal alleen maar krenten (in aanzienlijk kleinere hoeveelheden) zaten en dat verder ook in een aantal andere opzichten simpeler was.
Een krent’n stoet’n bevatte bijvoorbeeld zelden boter of een deegverbeteraar en er ging over het algemeen water in plaats van melk door.

Nu is de krentenwegge een feestbrood en wordt dan ook in een extra groot formaat gebakken,
Het heeft een lengte van ruim een meter. Vandaar dat ze door meerdere personen wordt gedragen. Dat gebeurde soms in een grote doek, maar meestal op een plank of een ladder.
Het geheim van de krentenwegge schuilt niet in de receptuur, maar in de bakwijze. Het brood wordt anderhalf uur gebakken in een oven waarvan de temperatuur dalende is.

[Veteraan]

Nou jongens, jullie kunnen wel cultuurlessen gaan geven. Mooie wijsheden en leuk informatie!