Spreek je dialect

[GerritHondelink]

12 dec
Op 12 december worden in de katholieke traditie vooral de heilige Nicolaas van Myra (de historische Sinterklaas) en de Maagd van Guadalupe (beschermheilige van Mexico) gevierd.

Geet de wind veur de zunne opzied,
dan dreugt `t nog `n hele tied.

Zwearft met Mirrweenter de muggn´ in ‘t roond,
Dan zit de met Poaschen nog vost in de groond.

Ântentrauma in Epe
Een kleine honderd jaor
Wordt ze verwend in Epe
't Volk steet veur de änten klaor
Ziet in 't voeren gien gevaor
Mar daor zitjuus de knepe.
't Brood dat ânten daag'lijks krieg
Kan eur 't lèven kosten
Een bord met tekst dat niks verzwieg
Van kenners die hier niet in lieg
Steet dag en nacht te posten
De vente die 't niet begriep
Staot treurig an de kante
Hoe kan ’t dat jaor nao jaor verliep
Van internet tôt scheresliep
Dat dit zo goed was veur de ânte
De diers vlieg op de mensen of
Um 't daag'lijks brood te pakken
De kleine brune ogen dof
Gepienigd deur herhaalde sof
't Gevuul: ze laot ons zakken
Een tekst met enkel een verbod
Da's hard veur kind en dieren
Alweer is een traditie vot
Een wieze raod maak die kapot
De brug van vier- naor klieren.
Dick van der Veen

As nen vogel wus hoo aarm hee was, zol hee nich zingn.

[GerritHondelink]

13 dec
Op 13 december is het feestdag van Sint-Lucia van Syracuse, bekend als de 'lichtbrenger' en de beschermheilige van blinden, opticiens en zieke kinderen.
Haar feest, Sint-Luciafeest, wordt gevierd met lichtprocessies, vooral in Zweden en Italië, waar ze cadeautjes brengt, en is gekoppeld aan de kortste dag van het jaar (in de oude kalender).
Omdat haar feest haast midden in de winter valt, wordt zij vooral in de Scandinavische landen in verband gebracht met midwintergebruiken; daar komen veel kaarsjes en lichtjes aan te pas.

At vandage Lucia komt, lengt de dagen met vlooiensprong.

St Vitus heeft de langste dag,
St lucia heeft de langste nacht,
Sinte Lucije, laat de dagen dijen.

December veranderlijk en zacht, is een winter zonder kracht.

Vroodaagns a op de pelaal'n
zee'k de eerste zunnestraal'n
zich heanig kloarwasken in'n dauw
op'n trad noar't schiere hemmelsblauw.
en in stil,subtiel gefluuster
gliedt ze,mooi droa,van beuk noar berk
en kleurt temet in 't tweeduuster
merakels rood het hele zwerk
van Ben veldhuis.
Droa = langzaam ; Zwerk = wolkendek



Wee gin geald hef, is aarm; wee gin geest hef, is nog aarmer; wee nich good te pas is, is te beklaagn.

[GerritHondelink]

14 dec
Op 14 december is het vooral de gedenkdag van Sint Johannes van het Kruis een Spaanse mysticus, dichter en kerkleraar; hij is de belangrijkste heilige op deze datum.

Half december en 't wil niet vriezen,
koning Winter kan maar moeilijk kiezen.

Oetduuj'n
De dochter van Geit
dee met Bets is 'etrouwd
dow weest wa.
dee kottens dat hoes hebt 'ebouwd
Now, den hef 'nen zwoager,
dén wont nig zo wied,
van Willem, dén geet,
met dat wich'van te Riet.
En doarvan 'ne zuster,
dee löp 'n luk krom.
ze is an de man komm'n
met ene van Blom,
kiek,dee fef 'nen zön,
ze neumt 'm aait Chris,
Dén geet met oons Mina,
now weest wa wee 't is !

uit "oons volk" van HENNIK VAN ’N SCHEENKEN


Met den hoow gin armood te hebben. Met hem hoef je geen medelijden te hebben.

[GerritHondelink]

15 dec
Op 15 december worden verschillende heiligen herdacht, waaronder Sint Valeriaan (van Abbenza), Zalige Karel Steeb, Sint Virginia Centurione Bracelli en in sommige tradities ook de mystica Hadewijch.

Döt 't knientje zien hökske van bin'n op slot,
dan is Kesmis nig zo wiet meer vot.

VLIEGEN
Vliégen, veul mèenschen reist op die manier
Vliégen, het klimaat interesseert heur gien zier
Waorum toch zulden ie je drok maken over het klimaat
Veur passende maotriegels is het toch al veul te laat
Vliégen, de mèensch reist veul op zo’n manier
Vliégen, iederien undervindt daorbij veul plezier
Vliégen, veul mèenschen reist op die manier
Vliégen, het klimaat interesseert heur gien zier
Reizen met de auto brengt ok wal troep in de ether
En zôrgt gewis veur mèer doden per reiskilometer
Vliégen, de mèensch reist graag op zo'n manier
Vliégen, elkien dôt dat met slim veul plezier
Vliégen, veul mèenschen reist op die manier
Vliégen, het klimaat interesseert heur gien zier
De Léeste jaoren is vliegen feitlijk veuls te goedkoop
Vergeleken met de auto scheelt het in tied wal een hoop
Vliégen, gien mèensch holdtje echt tegen
Vliégen, mor van het klimaat kriej gien zegen
Egbert Bussemaker,


As de arm'n 't kon'n ontloop'n en de riek'n 't kon'n ontkoop'n, dan gung'n der neet völle dood.

[GerritHondelink]

16 dec
Op 16 december is de feestdag van de heilige Adelheid van Italië (Adelaide), een keizerin van het Heilige Roomse Rijk, bekend als beschermheilige voor o.a. bruiden, weduwen en gevangenen.

Het kan vreezn of het kan deuien, ma zo vlak veur Kesmis hoof ie nich meer te heuien.

Op zichzelf wonen dat gink neet meer dus mos Opoe 't verzorgingshoes in
Maor 't allerslimste was ze had helemaols gin zin.
Zee heel zo van eur huuske en was eur vrieheid zo gewend
En dan in zo’n centrum waor a'j gin mense kent.
Maor ze had gin keus en stappn d'rin en kiek noe toch is an
A'j noe effen gaot praoten dan geet 't 'opscheetn, want ik mot naor de Bingo, man.'
Modeshow, rummikub en sjoeln koffiedrinken, handenarbeid en praoten
Zitting in de Cliëntenraad opoe is ok hier weer drok, ze kan 'tjao neet laoten.
Sinds kort hef 't Centrum noe een internetcafé
En wat schetst onze verbazing onze Opoe dut ok mee.
En in eur kaemerke daor steet sinds kort
Een computer waor a'j stille van wodt
Compleet met cd-brander en internet
En veur 't etten is 't heel normaal dat ze nog effen chat.
Een opoe, modern en drok as nooit teveurn
Daor kan menigene nog van opfleurn
En zeg 's aovonds de zuster:"Mevrouw u moet hoognodig naar bed"
Dan zeg ze: "Dat geet neet, want ik zit op Internet."
Martha de Haas


A’j op reis goat, dan mö’j ’n armood in hoes loaten

[GerritHondelink]

17 dec
Op 17 december worden in de rooms-katholieke traditie verschillende heiligen herdacht, waaronder Sint Johannes van Matha.

Vader
Zo a'j daor zit
't Heufd steunend op owwen arm
Owwen hand in de wange edrukt
't Kwiet raken van moder
Raakt ow maer dan een mense verdragen kan
De glans van 't laeven is d'r af
Owwe ogen blind op de tillevisie ericht
Maor in owwe gedachten argens anders
Ow laeven is al lange klaor
Teggen ons leet i'j ow ontvallen
't Harte dut piene van 't verdreet
't schreeuwt stille: ik wil gaerne naor ow too
Op de elfden van de elfden
In 't gure harfstweer
He-w ow weg ebracht
Louis Veldhuis

Armood is makkeler te verdeeln as riekdom.

[GerritHondelink]

18 dec
Op 18 december worden in de katholieke traditie verschillende heiligen herdacht, waaronder de Heilige Barbara van Nicomedië en bijv. de heilige priester Winnibald.


Is de weentermaond zachte,
dan hef de liekwage meespats vrachte.

In verwachting
In Grolle wont een deerntjen, ze heet Jetjen.
Opens was ze in verwachting, en ook nog neet zo'n betjen!
De "dader" werd op de heugte bracht.
Den schrok zich rot, was effen stille en zei ton onverwacht: van dat betjen?"
Bats uut Balle.

Aw die nich hadden zea de boer teggen de vrouw, en wie hadden gin brood, dan mossen wie van armood stoet etten.

[GerritHondelink]

19 dec
Op 19 december worden in de katholieke traditie onder andere Paus Anastasius I en de patriarch Benjamin I van Alexandrië geëerd.
MIDDAGRÖS'. _
Et was d'r zoo stil en zoo röstig
Um d'aole boerderï' j ;
Ze lèè doar zoo vrèèdig te dreumen
In 'n zunn'-schien, zoo glaanzend en blï' j,
l'j zagg'n d'r niks dat zik reurd'n,
Gin ènkelt geluud ko'j d'r heuren ,
Vetrouwd was 't , en tóch aait wier nï'j.
De kalwer dee lèèd'n in 'n heuksken
Te sloapen bï'j 'n hek.
De vèèrken heul' n röstig eer sleûpken
Bi'j 't vèèrkenschot, deep in 'n drek,
En 'n hoeshoond, den aait zoo sikuuren,
Lèè lui bi' j de niênduur te turen,
(Hee wus 't wa', hee was ok nich gek!)
En de schopp' door op zied in de beume,
W oa' j d' eeken zwoar hebt stoan,
Et was of ze stil stun te dreumen
Oawer all' ns wat vot is egoan.
Wat stil was 't, wat vrèèdig, wat röstig
Op 't èèrve in 't stróalende lech',
Mer wat völ hèf dee stilt' oons den mîrtag
Op dat oold boerenèèrv' toch ezèg !
K Jassies.


Van armood gin afgaank hemmen. ’t Ontzettend slecht hebben; armoelijden. Vertaald: Van armoede geen ontlasting hebben.

[GerritHondelink]

20 dec
Op 20 december worden verschillende heiligen herdacht, waaronder Dominicus van Silos,
De dag is ook bekend als de start van de "Yule-nachten", een periode van twaalf heilige nachten in Germaanse tradities, en wordt geassocieerd met midwinter.

In memoriam
In min gedachtn is mien vaa nen stork ewördn
Goat mear is kiekn in t Opbrook of de Biesterieje
Zelf he'k em zoo t lest in n Mors ezeen
Ik was nog pas n joar of tiene

In min gedachtn is mien vaa n ree ewördn
Ik zag et op De Hoch in late zunne
Hee leup heel heanig n eandke vuur mie oet
Hee keek noar mie gedurig umme

In min gedachtn is mien vaa nen boom ewördn
Hee steet bie onz' Alidus oaver t kanaal
In alle röste dee'r allenig eekn köant hebn
Asof hee met gemak de eeuwigheaid kan haaln

In min gedachtn is mien vaa wier Geest ewördn
Hee zweevt as in de vuurtied wier boavn t water
Ik wete, wis, za'k eenmaal bie em komn
'k Mag hopn: "Now nog nit, toch?" ... Later

In min gedachtn is mien vaa n meansk' ebleevn
Zoo hef hee hier zikzelf eteeknd
Nee, met zuk hoar heb ik em nooit ezeen
't Was wis-en-zekers vuur min tied, he'k oet-ereeknd.
Uit: Gerrit Roosink, Tusken Dinkel en Regge – Gedichen in 't Riessens (2008).


Aarme leu kokt dunne soep.

[GerritHondelink]

21 dec Petrus Canisius. Thomas.
Op 21 december worden in de katholieke traditie voornamelijk Sint Thomas (de apostel, bekend van zijn ongeloof) en de Nederlandse heilige Petrus Canisius herdacht, maar het is vooral bekend als de dag van de kortste dag en Sint-Thomasluiden, met volkstradities zoals klokken luiden en kinderen die 'traktaties' eisten van volwassenen.

Als met St. Thomas(21) de dagen gaan lengen,
beginnen de nachten te strengen.

Keenderboerderiei
Sandor Horvath wôrdn dood betn
'noa at hee van zienn scooter was smetn
deur nen lôsloopndn ezzel,
alzoo de kraant
In de VS hef nen ezzel nen bejoardn
de strotte Iös ropt, in zien eign goardn
en stikn loatn in zien blood,
alzoo t grote web.
En nen ezzelin den willig is,
loat de leu in Mexiko wis
nich kortbiej t kortgebeente komn,
alzoo joetjoeb
Biej boern in Texas kaans t metmaakn
dat ze de schôape loat bewaakn
teegn wôlve deur nen ezzel,
alzoo de tillevisie.
Hier op de keenderboerderiej
steet nen ezzel anhalig kortbieJ
n weerloos pupken, mien dôchterken
en doar zee'k ok n knien dat bit.
Veur achter, oaveral gevoar,
juust as oalder wô'j t gewoar.
woar kô'j nog gerôst op wean?
Noabervrouw hef joa nen aandern keerl
Dick Schlüter

Noabers aarm rekt oaver n heuwstn toen. Beter een goede buur dan een verre vriend

[GerritHondelink]

22 dec.
Op 22 december worden traditioneel Everardus Witte (Bruurke van Megen) en andere heiligen herdacht, maar op maandag 22 december 2025 bevindt men zich midden in de laatste week van de Advent, wat een tijd is van intense voorbereiding op Kerstmis.
Winterzonnewende. Midwinter, Joel (Yule) of wintersolstitium zijn allen benamingen voor het begin van de winter. Midwinter valt op de kortste dag, wanneer de nacht op zijn langst is.
Meestal op 21 december (i.v.m. schrikkeljaren soms op 22 december).
Na Midwinter zullen de nachten weer korter gaan worden en de dagen langer.

Börger op ‘n boer
De Boerderij, vakblad voor de agrariër
ik har der nog nooit van heurd.
Totdat mien kameröadje gölden
‘ma, het wc-papier is op’.
Het bescheed vanoet de kökken
‘ok gen Boerderijs meer?’.
Bennie Sieverink.


’t Is ne vloo ’t zölfde of e n’n arm’n bit of ’n riekn, krabben doot ze zich alle. Het maakt de vlo niet uit of hij een arme of een rijk persoon bijt; maar als ze gebeten zijn krabben ze zich beide.

[GerritHondelink]

23 dec
Op 23 december worden meerdere heiligen herdacht, waaronder Sint Dagobert II en Sint Johannes van Kenty.

Good te verstoan.
De meeste leu mag ik wal,
Mer meer mag ik de leu lien
met andeanlik verstaand.
Dee stemt ja nich op bloazerds,
Zooas ze deejen in Amerika.
Leu met good verstaand geleuft nich
in boeteneerdse weazens, mer wal
in t duaal getallenstealsel
woarmet wiej rekkent zoonder nul,
en woarin min keer min is min.
Jammer gif t in de wetenschop
nich bloos leu met good verstaand.
Mangs nemt ze zoonder gedoo an
wat aandre leu hebt verordeneerd.
Jan van der Pol

Armood in stal, armood oaveral.

[enschedeinansichten]

HET KERSTVERHAAL verteld in het Tweants, noar het Evangelie van Lucas.
Het wäs in de tiet dat Herodés Koning van Judea was, en qen stun der vuur be keand dat hee de leu na strak oonder n, doem har. En het was beslist gén n, vetpot to der tied, lang en har wearken·, en van, t weinige dat ze verdeenen meusen ze onmeunig völ belasting betalen. En zodönig was der dan ok ne ,n hoop onvréa oonder t, volk.
Het was op ne,n bitter koal, n nach dat de schea pers oet de streek, dee ok s,nachts op t, vee meusen passen, bie mekaar zatten te mopper,n op de slechte tied en n,armood dee ze meusen lie,n.
Eén van earleu zéar, het is te hoppen dat de langste tied hef doart, en dat het woar is wat de Ieu zo verteld, dat oonzen verlosser zal kommen en al dizze onrechtveariheid n, éan zal maken. Ach, zea een van de aander, n geleuv doar toch nig an, dat heb ze oons ázo lang beloefd mear der is tut now to nooit wat van kommen.
Mear der wadde,n der meer dee ok wat heurt hadde,n, zo was der één dee kun vertel len van ne,n zeker.n Zacharias en ziene vrouw Elisabeth. Dee bej woll,n zo gearn n,keend hebben, en al hadde,n ze n,Heer ok bidt en smeekt der was nooit wat kleins kommen. En kiek noe ze allebei al op joaren wadde,nwas eer duur n, Engel n, keend beloafd dat ze Johannes zoln neum,n. En dizzen Johannes noe, zol aait in de noabieheid wean van n,verlosser dee verwocht wör. Ach zear den ongeleuvigen weer, loat oe toch nig wat wies maken ieleu makt oe blie met ne dooie muske.
Mear terwiel de herders nog met mekaar zatten te dissel,n oawer wá of nig woar, wadde,n nig wied van dee plaats twee jonge leu met ne,n ezel oonderweg noar de stad Bethlehem. Dizze beide jongeleu noe, ze heten Maria en Jozef wad de ,n á daage lang oon deiweg en doodmeu vanden langen tocht dee ze of hadde .n leg. Ze proberen noe vuur n,nach oonderdak te krieg,n , mear dat veul nig met want der was na völ volle op de weg. Want der was bevel oetgoan van Keizer Augustus, dat alle leu zich in meusen loaten schrie,m in de stad woar ze geboren wadde,n.
En zo kwam,t dat ok Maria en Jozef op weg wadde ,n vanoet de stad Nazareth noar Bethlehem. Vuural de jonge vrouw was an n,ein van eare krach,n, ze was zwan ger en verwochen t,eerste keend en dat zol nig lang meer op zich loaten wochen. Ze zochen vertwiefelt noar pleatske woar ze oet können rösten en n, nach duur brengen, mear alles was vol. En toen ze heurde,n dat ok in de aller létste herbéarg gen plaats meer was, wör Maria na bang want ze veulen dat eare tied was kommen. Want wat meus der dan toch van ear keend wodde,n stel oe veur dat hier boeten geboren wör, hier in de kööte? Mear één van de wichter dee bedee,n in de herbéarg, har med)ien met t,vröwke en har ok lang zeen wat der loos was.
Ze wees ear de weg noar ne oale schöp, dee ne,n éin verderop in t, veld stun. Der lag n)uk stro, en der was n,kripke vuur vóar van de beest n,ossen en n,ezel woar ze zölm met kommen wadde,n, in ieder geval hadde,n ze n,dak boa,m t,heufd.
En juust in dizzen nach wör t, keend geboren, en Maria en Jozef wadde,n net as aandere leu na gelukkig met dit keend. Maria wikke!,n t,keend in ne,n dook en léa op t, stroo in het kripke.
n,Ossen en n,ezel keken heel nie,sgierig to wat of der toch wáan de haa,n was? En Maria der oawer noa wat ear van dit keend was zeg, want ok ear har n Engel versprokken dat ze ne,n zön zol krieg,n dee as,n verlosser zol wodde,n beschouwd.
Maria en Jozef keken noar t,kleine heupke means dat ze n,naam Jezus hadde ,n géav ,n en kunnen hoast nig veur stellen dat dit keend vuur zo wat groot,s was bestemd.
De herders in t,veald woaroawer wie het in verhaal á eerder hebt had, zaggen op éénmoal ne onmeu nig grote stéarn an de loch verschienen den gaf zovöl lech net oft, kloar helder ,n dag was. En ze wödden zo bang dat ze ammoal dich bie mekaar kreup,n , mear doar verscheen in t, midden van al dat lech ne,n Engel en dee zéar "Weard nig bang leu, want zeet ik breng good niej,s dizzen nach is geboren Je zus van Nazareth n,zön van God dee alle meansen leef hef, aarm of riek!" Volg dee grote stéam den zal oe de weg wiezen noar Bethlehem, en doar zö,j t,keend veenden in ne oale schöp in <leuke gewikkelt en liggend in n,kripke.
En zo gungen ze meteen op n,pad, en het was precies zo as n,Engel ear dat oet har duudt, ze veunde,n de oale schöp met ~1aria en Jozef en het keendeke Jezus liggend in t,kripke. De herders stunden doar n,luk bedrömmelt te kieken en wussen nich wat ze doon of zeggen zollen.
Alleen den ongeleuvigen, veul op de knee vuur t, kripke en zéar "Joa noe geleuf ik t,ok doe beenst, doe beenst beslist". En t,kleine jeunken keek hem an met n,paar grote heldere ogen en t,was net of het hem vreandelijk to nik.ken as of t,wol zeggen, "Joa, ik bint wearkelijk "!
Nooit is der weer zovöl blieschop en vrea wes as toen in dee aole schöp in Bethlehem. En doar was n,geruus in de loch as van hoonderd-doezend vöggel.
En t,Engelenkoor zung, "eare zij God in den hoog,n, En vréa op earde vuur alle méansken dee van goeien wil zint.
J .N. S.

[GerritHondelink]

24 dec.
Op 24 december vieren we Kerstavond, maar er zijn ook specifieke heiligen, zoals bijv. Adela van Pfalzel en Johannes van Krakau (of Kenty), die op deze datum vereerd worden.
Kerstavond is de avond voor Kerstmis
In sommige landen, onder andere in Duitsland en Scandinavië, vindt de kerstviering in huiselijke kring vooral op die avond plaats. Christenen houden op kerstavond vaak een kerstnachtdienst om de geboorte van Jezus Christus te vieren.

Wichterverdreet
Ie ligt alenig in oen kamertien
Gedien dichte
De moane schient niet
Tis donker
Beneedn heur ie stemm van papa, mama, ome Jans en tante Naatie
Het is vaste gezellig daor benee
Ie bin alenig en kunt niet slaopn
Wat zol ie geerne bie hun wiln wenne
Dich bij vá, kus van tante Naatie, de grote hane wiln vuln van ome Jans en moo die mie em deur mij
hoar striekt
Mar ie binne alenig met de duustere nacht
Plots ie ut genog, moa, va en nog iens moa
Moa kump de trappe op, geargerd, ie kriegt drinkn.
Doar vreug ik toch niet umme?
Eindelijk val ik in slaop.
Diny Veltmaat


Riekeleusdochters en aarmeleus kalver komt rap an de man = zo goed mogelijk je slag slaan.
Met name gold evenzeer voor het kalf van een arme wönner, terwijl deze ook de slacht van zijn os geen dag langer uitstelde dan noodzakelijk was. De minder bedeelden hadden geen keus.