Spreek je dialect

[GerritHondelink]

Wa’j nich neudig hebt hei’j tevöl.
Alles wat je niet nodig hebt; heb je eigenlijk te veel.




NEUDIG / NEURIG / NEUREG / NÖDIG. Nodig, noodzakelijk
Neurig of nich neurig zea de boer een keer in ’t jaor wask ik mie de veut.
‘K heb niks neudig. Ik heb niets nodig.
Doar he'k niks met neudig. Dat is mijn zaak niet; daar bemoei ik me niet mee.
Ik mot neudig. Ik moet heel erg nodig naar de W.C.

[GerritHondelink]

Alle gekaekel gif nog gin ei.
Dreigen is nog geen doen.




Dat mo’j mar neureg doon. Dat moet je maar nodig doen (gevaarlijk spel spelen)
Was dat noe neudig? Moest dat nou?
‘t Neudigste eerst. Het belangrijkste eerst. Alles op zijn tijd.
Vuur geald verdenen kö’j dom wean, vuur ’t oetgevven he’j verstaand neudig. Om geld te verdienen kun je dom zijn, maar om het uit te geven heb je verstand nodig.
Um domheid in te zeen he'j verstaand neudig. Om domheid in te zien heb je verstand nodig.

[GerritHondelink]

Hee is verdreaid in de kop.
Hij is chagrijnig.




Wee wa waorum ai twee oren hebt en enen mond?
Omdat luustern moeilijker is dan proaten!

[GerritHondelink]

Hee mag zien eagn zweet geern roekn.
Hij is niet erg ijverig.




Röadselke

Holder de bolder
geet ’t oawer d’n zolder
met nen kloomp vol menskevlees.




Oplossing röadselke : Nen voot in nen kloomp.

[GerritHondelink]

Oet ‘n hals roekn.
Een slechte adem hebben.




Röadselke

’t Geet deur ’t hoes en sprek nich,
’t Geet oaver de toafel en ‘t et nich,
’t Geet deur ’t vuur en braandt zich nich.



Oplossing: de zunneschien deur de ramen

[GerritHondelink]

As ie roekt dan weet ie of ’t stinkt.
Als je er aan ruikt weet je of het stinkt.
Als je er mee in kontakt bent geweest zou je kunnen weten of het verkeerd of fout is.




’t Ruk d ‘r um. Ongeveer. Zol ’t vaerkn 300 poond weagn nau ’t ruk drum.

Eene flink an de pinne loat'n roek'n. Iemand hard laten werken.

Achter de vrouwleu an roekn. Op vrouwenjacht gaan; achter de meisjes aan lopen.

Ik roeke. Ik ben ongesteld (als waarschuwing bij het stoeien)

Hee hef ok wat rökn. Hij heeft gemerkt dat er iets gaande is.

[GerritHondelink]

Hee weet heel good an welke kaant de bootram smeerd is.
Goed weten wat goed voor je is - waar je belangen liggen.




Biester weer
Langs de lucht jaagt donk're wolken, mangs dan smakt de regen neer,
tussentieds ok wal wat hagel en de wind geet zo tekeer!
Beume zwiept met kale takken, zweeit gevoarluk hen en weer,
mangs dan dèènk iej: `Nou, det beumpie maakt 't ok neet lange meer!'
Wat mu'w toch met al det water, nattigheid he'w duch' miej zat!
Boetenshoes ku'j niks beginnen, alles is joa völs te nat!
Woar det hen mut? `k Zol 't neet weten, 't wark op 't laand is nog neet kloar,
as 't zo deurgeet met det biester'n, kriegt de boer'n 't nog wal zwoar!
Zo heur iej gedurig klagen, mar het valt ok mangs wal zoer
en wi'j dan nog monter blieven, det is wal een hele toer!
`k Hoppe, dat 't nog met mag vallen, dat het weer gaauw ummeslög,
dat oe dan gin wind en règen en gin hagelbuuj meer plög!
Loa'w dan dit ok neet vergetten, dat er zovöl' veurspood was!
Wiej hebt doarveur kunn'n daanken op de Daankdag veur 't gewas.
Al doo'w nog zo good oons beste, op 't febriek, in 't hoes, in 'n stal:
A'w gin zegen kriegt van Boaven, helpt oons wössel’n nimmendal!

Oet as de Blaa valt van Henk Pool.

Goodgoan en gezoond bliemn.

[GerritHondelink]

Van oale vieulkes is nen roek of.
Van oude viooltjes is de geur af. Bij oude vrouwtjes verdwijnt de glans.





’t Ruk d ‘r um. Ongeveer. Zol ’t vaerkn 300 poond weagn nau ’t ruk drum.

Eene flink an de pinne loat'n roek'n. Iemand hard laten werken.

Achter de vrouwleu an roekn. Op vrouwenjacht gaan; achter de meisjes aan lopen.

Ik roeke. Ik ben ongesteld (als waarschuwing bij het stoeien)

Hee hef ok wat rökn. Hij heeft gemerkt dat er iets gaande is.

[GerritHondelink]

Hee is gedoan töt n ofgaank too.
Hij is onbeschrijfelijk gierig.





OFGAANK. Terugval neergang, tegenval, ontlasting, stoelgang
Oftocht- afleiding, beuzelarij Uit wat nog niet in Dijkhuis staat van A. L Hottenhuis.
Het was altied hetzölfde met den boer; hee har völ en völs te völ oftocht vuur as de leu es 'n moal an het weark zolf beginnen konden.
Met die boer was het altijd hetzelfde liedje; hij had nog veel te veel te regelen voordat zijn mensen met het echte werk konden beginnen.
Het is een bekend verhaal van mensen die slecht kunnen organiseren. Terwijl men eigenlijk al lang aan de slag had moeten zijn, worden pas de voorbereidingen getroffen. Logistiek management is voor zo'n persoon een onbekende en ongekende zaak!
Letterlijk is oftocht afleiding, het wegtrekken, dat hier dan in ons voorbeeld het afleiden van het hoofdwerk is, door omslachtigheid.
Het oude werkwoord was in het Middelnederlands aftiegen (Duits -ziehen).
In militaire zin is oftocht de strijd op geven, zich terugtrekken. Je hoort wel eens als iets met veel lawaai wordt aangekondigd maar uiteindelijk maar 'n vuske is, zeggen nen groten optocht mer nen stillen oftocht.
Als er gezegd wordt van iemand dat hij niet goed in orde is omdat hee preblemen hef met 'n oftocht, heeft hij moeite met de ontlasting. Dat is weer een heel ander verhaal. Je hoort ook wel zeggen dat hee met 'n ofgaank zit en nog wel veel meer varianten in deze, van heel onwijs tot zeer kies en kuis.

Hee is gedoan töt n ofgaank too. Hij is onbeschrijfelijk gierig.
Das nen heeln ofgaank. Als iemand door omstandigheden veel eenvoudiger moet gaan leven.
Van armood gin afgaank hemmen. ’t Ontzettend slecht hebben; armoelijden.

[GerritHondelink]

Veldwachters en de zun komt altied nao reagn.
Veldwachters en de zon komen altijd na regen.





Mooder
Ziej veult, wa'j neet kont veulen, ziej zut, wa'j neet könt zeen.
Ziej hef nog aait ontheulen hoo 't was, heel lang eleen.
Ziej weet nog, hoo'j as wichie de eerste stappies deun,
met spanning op 't gezichie, ziej gaf oe road en steun.
Moo was in meuit' en zörgen aaltied veur oe in touw,
was 't oavend of was 't morgen: ziej hölp oe aaltied trouw!
Mangs ku'j det neet best velen, aaltied dee zorg um oe
en gunk 't oe knap vervelen, dan zee'j mangs: `Loat miej noe!'
Loat miej mien eigen gaank goan, ik weet zölf wal, wa'k doo!
Ik kan miejzölf wal redden, zonder de road van moo!
Mar effen later was 't weer: `Zeg moo, hoo mu'k det doon?'
En mooder zul geen moo wèèn, as z'oe neet hölp, gewoon!
A'j aaltied neet allees dèènkt, zi’j 't mangs neet eens met heer,
det kan wal 's gebeuren, mar: hoald oew moo in eer!
Och, geef oew moo een bettie van wa'j zölf kregen toen
an leefde, toch wierumme, iej kont het noe nog doen!

Oet As de blaa valt van Henk Pool.

[Veteraan]

Treffend. Mooi.

[GerritHondelink]

Ongeliek hef een bult (Vaak gebruikt na: “Door he’j geliek an!”).
Ongelijk heeft een bult dit wordt vaak gezegd na: je hebt gelijk.




Röadselke
Dagens geet ’t van klipper-de-klap
’s nachens steet ’t veur ’t bedde en gap ?






Oplossing roadsel: kloompn.

[GerritHondelink]

Wee oe deur God is toebedach, wordt tut in d’n hook van d’n heerd ebrach.
(Ooit vind je de vrouw (of man) naar wie je op zoek was)






Leu oo leu wat is ’t toch wat,
Woar is ’t verschil van dreug of nat,
Woar is ’t geveul van warm of koald,
Dat kriej weer a’j loopt op hoalt.

[GerritHondelink]

Doar he'j t gedoonder in de glazen.
Dat komt er nou van; daar heb je de poppen aan het dansen; daar begint de miserie.





Een donderglas is het eerste instrument dat aan zeevaarders kon voorspellen of er slecht weer op komst was.
De “Heeren v.d. VOC” gaven dit instrument mee aan hun scheepskapiteins in de hoop dat er meer lading in Amsterdam aan zou komen dan gebruikelijk. We praten over begin 17e eeuw.
Uiteindelijk heeft de VOC , in ca. 200 jaar, ruim 2000 schepen in de vaart gehad. Vele van deze schepen zijn voor de ondergang behoed geweest dankzij zo’n donderglas.
Om nu te zeggen dat het een nauwkeurig meetinstrument was gaat me iets te ver.
De aflezing van het donderglas is o.a. sterk afhankelijk van de vloeistofhoogte in het apparaat en is bovendien ook nog eens temperatuur afhankelijk. Ik denk dat alleen ervaren kapiteins en dan nog alleen zij die de moeite namen om wat te experimenteren baat bij dit instrument hebben gehad.
De werking van het apparaat berust op het verschil in luchtdruk tussen het reservoir en de open pijp. Bij een naderende stormdepressie en/of onweer zal de luchtdruk afnemen met tot gevolg dat het vloeistofniveau in het open pijpje stijgt. De stijging die optreedt kan dusdanig zijn dat de vloeistof uit het pijpje spuit. De uitdrukking “gedonder in de glazen”komt hier vandaan.

[GerritHondelink]

Hee hef de vlag halfstok hangn.
Hij heeft het niet naar z’n zin. Hee is nich good te pas.






Lauwloone
‘t Is al vergeefse meuite, lauwloone ,’t ding is vot. Het is allemaal vergeefse moeite het ding is verdwenen. Vergeet het maar. Stil op z’n beloop laten.
In de uitdrukking lau lône ‘slecht’; het is lau lône ‘het deugt er niet’.
In het Bargoens: ‘'t Is lau loene’, soms versterkt door de uitdruikking met de pet op. Dus: 't is lau loene met de pet op! ‘het deugt er helemaal niet’.
Deze uitdrukking komt van het Hebreeuwse lau lonu ‘niet aan ons’ (lonu ‘aan ons’), ‘dat zijn onze zaken niet’; ‘onverrichter zake’.

[GerritHondelink]

Hei’j last van dikkn öllie?
Dit wordt wel eens gezegd tegen mensen die ’s morgens niet zo best op gang kunnen komen.





COBA, DE GEITE (1)
't Was in de crisisjaoren 1930/1940, dat völle Grolsen ne geite hadden um zo luk veurdelig an melk te kommen. Zonne geite was 'n makkelijk te holden beest. Ettensafval, ne fossen heui en wat geplukt of gemaeid barmgrös en 't deer was al dikke tevraene.
Teune en Miene in de Nöttenboomstraote hadden ok zonne armeluuskoe, maor dee had de jaoren van melk geven d'r op zitten en dus wodden ze veur de slacht verkocht. D'r mos 'n ni-jen kommen, want Miene had de melk neudig veur eure hoesholding.
Teune dus op zeuk naor ne ni-je melkgeite. Nao 'n tip van 'n collega von e dee in Hupsel. Teune op de fietse naor Hupsel um den boer te zeuken, dee dee geite in de anbieding had.
't Wazzen allervrendelijkste leu en onder 'n komme koffie wodden de koop eslotten. De boer vroog ter neet al te völle veur, umdat de geite 'm in de weg ston in 't kalverhok. Daor mossen kalver in, dus
Ze sprokken af dat Teune de geite den zelfden meddag nog zol kommen halen.

[GerritHondelink]

De zun in de hoed hebben.
Rood verbrand zijn.





COBA, DE GEITE (2)
't Was mooi veurjaorsweer en Teune ging lopens naor Hupsel hen. Hee had Miene verteld dat ‘t 'n mooie geite was met 'n flinke kokkepot d'r onder. 'n Beste melkgeefster dus! Miene verheugden zich al op de ni-je anwinst. Too Teune vertrokken was, maakten ze de geitenstal schone en dee fris stro in 't hok. Eerlijk is eerlijk, Miene verzorgden eure geite altied secuur.
Too Teune betaald had en de geite an 't touw had, ging 't weer lopens richting Grolle. Hee kwam langs café De Keet en daor ston 'n bierwagen van de Grolsch. In dee dage was dat nog 'n bierwagen met twee peerde d'r veur. De Grolsch-keerls zogen Teune an kommen lopen en vrogen: "Most doe daor heemaols met naor Grolle hen todden?" "Jao, jao," antwoordden Teune. "'t Is neet anders. Wi-j hebt ons 'n ni-jen too-esteld en den he-k krek opehaald. De Grolsch-keerls hadden 'n goed veurstel. "As i-j den sik noe an onze wagen vaste bindt, dan kö-j d'r zelf op gaon zitten en hoof i-j dus neet te lopen." Dat lek Teune zo gek nog neet en hee knupten de geite metene vaste an de bierwagen.
"Teune," zaen de Grolsch-keerls, "dit is onze leste klant en dan drinke wi-j d'r aided 'n stuk of wat. Gaot maor met naor binnen hen." 't Was beheurlijk warm veur de tied van 't jaor en Teune had dors, dus hee leet zich neet lange neugen.

[GerritHondelink]

Wel hef ’t woord Söknwasser wal is heurt en weet wat het betekent? Ik zelf denk dat het een waardeloos iemand betekent.

[Arie]

Wel hef ’t woord Söknwasser wal is heurt en weet wat het betekent? Ik zelf denk dat het een waardeloos iemand betekent.

zoiets als zakkenwasser?

[GerritHondelink]

Oald en stram mar nog altied good veur nen dreugn bootram.






COBA, DE GEITE (3)
Maor 't bleef neet bi-j een pilsje. Teune gaf ter ene weg, umdat e zo veurdelig ne sikke op de kop had etikt en de Grolsch-medewerkers wazzen ok neet bepaold knieperig. En zo kon 't gebeuren dat Teune beheurlijk aneschotten boeten kwam en al 'n betje hökkelig naor de bierwagen leep. De keerls heelpen ‘m d'r op, sprongen zelf op de bok, leten de liene klatsen en daor ging 't hen!
In Grolle reden ze eers maor naor Teune zien huus. De bierbezorgers brachten naor binnen en daor kreeg e metene onder uut d'n kattenschöttel van Miene. "Wat bu-j toch 'n drietebuul! Komt daor met de leerzen vol in hoes! Hier, nem eers maor 'n komme zwatte koffie!"
‘t Mense was neet bes en daorum zaen de Grolschkeerls dat ze de geite wal efkes in eur hok zollen zetten. Maor wat deden dee gabbers, altied in veur 'n geintje? Dee lepen as 'n speer naor Bokkenmieje, vlak um d'n hook, in de Walstege en leenden effen 'n geitenbok van eur.
"Noh," notjen Miene, "ik zal kieken wat e ekoch hef. Tussen de slökskes zwatte koffie deur had Teune nog wal epreveld dat e eur Coba wol neumen. Efkes later kwam Miene de kökken instoeven en reerden: "I-j hebt oe bi-j de bok laoten doon! Wat daor in de stal steet, is gin Coba, maor 'n Kobus! Dat is helemaols gin geite!" Teune heel vol dat 't ne geite was. "Met 'n mooi kokkepotje d'r onder," kon e d'r nog net verstaonbaor uutbrengen. "Niks gin uier!", reerden Miene. "Dach i-j da-k dat neet veulen konne? As i-j daor monvrog ok maor 'n half emmerken melk oet kriegt, vret ik 'n bessemstelle op!"
De Grolsch-keerls sloppen haenig vot. Ze zetten de geite in de stal en brachten de bok weer naor
Bokkenmieje. Ze vertelden eur 't hele avontuur en prompt zetten Mieje de flesse op taofel.
Too Teune d'n volgenden mon met 'n duffen kop oet bedde kwam, drukken Miene metene melkemmerke in de hande en snauwden: "Gao eers oewen Kobus maor melken, drankörgel da-j d'r gaot!" Too Teune 'n tiedje later met 'n besten slomp melk in de kökken kwam, ploften Miene in d'n olden gemakstool en prevelden: "Dus toch ne Coba!"
Oet Grolsche wind van Jan Groot Zevert.