Spreek je dialect

[GerritHondelink]

(ON)zin van de Twentse noaberschap in Twekkel
Zoaterdag 9 april is ’t Twente Akademie Dag in Twekkel. Van 10.00 tot 12.15 doot in de Johanneskeark dree bekeande sprekkers oawer de zin en de onzin van de Twentse noaberschap. Inloop met koffie vanof 9.30 uur. Sprekkers: TC Tubantiacolumnist Theo Hakkert, Karla Pullen van Twentse Vriejwilligersorganisatie Trivium en historicus en cultureel antropoloog Siebe Rossel. Vroagen stellen en volop met mekoar distern. Twentaalvuurzitter Bert Groothengel leaidt het moarnprogramma. Het kost € 7,50. A’j ook weelt blieven lunchen kost ‘t € 12,50. Betalen an de koarke. In verbaand met de beschikboare plaatsen is anmelden verplicht biej Kreenksecretaresse Alie van der Veer: avanderveer@twenteakademie.nl Vol = Vol! Kleenkt nit vreandelijk mer ’t is nich aans.

Middagprogramma is nich verplicht en vriej entree: bekeande en onbekeande Twentse schrievers least verhalen vuur in de Johanneskeark. Muziek duur Gerjanne Dannenberg op piano en fagot. In ’t Kulturhus is der ne bokenmoarkt. Wi’j doar zelf beuker verkopen en goan stoan, dan kan det. Ook anmeelden biej Alie van der Veer. Iej köant ook ne lekkere waandeling van een uur maken in de umgeving van de Johanneskeark oonder leiding van nen deskundigen gids. Maakt ‘r nen mooien Twentsen moarn, middag of dag van.

[GerritHondelink]

Slaopen as nen moeseggel.
Slapen als een roos.
Moeseggel = egel, omdat een egel zon verdienstelijke veldmuizenrover is. Stekelvarken






Thuuskomst
Het was een fijne dag, een mooie reis,
wi'j hebt zovöl moois vandaag zeen,
gezellug proaten, lekker koffie drinken,
wat prachtig doar, woar a'w langs zint reen.

Nou leu, tot ziens, ik weens oe 't allerbeste,
nog een klein eindtje en ik zin d'r weer.
Ik zee 't al stoan, mien hoes met donk're ramen,
doar braandt gin licht, gin ene wacht mie meer

Ik doo de deure los en goa noar binnen,
gin ene zeg teeng mie: `Zo, zi'j d'r weer?'
De heerd is oet en 't is al neet zo warm meer,
de thuuskomst döt mie meestal wal wat zeer.

Want dan wi'k graag nog effen wat vertellen,
van alles wa'w doan hebt en zeen,
mar a'j gin ene hebt den lustert noar oew weur,
dan veul iej het zo good: ik zin een meens alleen!

Dan is 't zo mooi, dat er toch Ene lustert,
a'j zachjes flustert: `Daank veur disse dag!'
En a'j dan deankt an alles wa'j ezeen hebt,
dan komp d'r deur 't verdreet toch weer een lach.

Dan zi'j wal eenzaam, mar neet meer allenig,
want: `Ik zin met oe', hef Hi'j zölf `ezegd!
Hi'j wil oe treusten a'j alleen zint en verdreetig,
a'j al dee dinge mar biej Hum hebt neer `elegd.

Oet: As de blaa valt. Henk Pool oktober 1986

[GerritHondelink]

Wat dom doon.
wat een dom gedoe.





(aftelrijmpje).
Onder de brug daor lei 'n hond;
At e drit, dan drit e stront;
At e vret dan vret e brood;
At e sterft, dan is e dood

[GerritHondelink]

De deur van de knip doon.
De deur ontgrendelen.





ETTIK azijn

Wat kan der noe an ettik zoer worden?
Wordt gebruikt als iemand vindt dat ergens niets aan te bederven is of baat het niet dan schaadt het niet.
Als je weet dat ettik azijn is, wordt de uitdrukking een stuk begrijpelijker.
Dat ettik is overigens al een stokoud woord.
In het Oud-Saksisch en het Oud-Noors is het edik, in het Middelnederlands etik.
Maar tegenwoordig zijn die oude woorden voor een groot deel verdrongen door het woord azien.
Aans bu´j aait vroluk en opgeruumd en noo kiek ie zo zoer of ie ettik (azien) hebt dronken.
Anders ben je altijd vrolijk en opgeruimd en nu kijk je zo zuur of je azijn hebt gedronken.
Ettikmiegerd. Azijnpisser, negatieveling, zuurpruim.

[hans]

duits = essig....
grappig wel dat het zo dicht bij elkaar ligt.

[GerritHondelink]

"A’j ‘n leeuwerik ’t land laot mesten, bunt oene kwekken gauw de besten.
Als je de leeuwerik het land laat bemesten, is je kweekgras vlug het beste.
Wie zijn land niet goed bewerkt, krijgt veel last van het lastige onkruid kweekgras

(1)
D'r warren ees nen man en ne vrouw dee een döchterke harren. De vrouw was jammer genog vaak zeek en in 't lesten kwam zee oet de tied.
Noe was 'n man dus allenig met zien döchterke en dat kon noar ziene menning nich zo blieven. D'r was ne nieje moder neurig,
waant allens in de hoeshoalding van 'm leup in 'n tremul. 'n Vaar trouwden dus vuur de tweede keer en wa met ne vrouw dee ok 'n döchterke har.
Noe zo-j zeggen dat zuks vuur de beade meakes heel plezerig was. Mer niks d'rvan, heur! Doar zörg-den dee tweede moder wa vuur.
Eer eagen döchterke was nich zo mooi en doarbie ok nog slauw. ‘t Meaken van de eerste vrouw was mooi en aait nerig gangs.
Meer toch meug de tweede vrouw de eer eagen nich zo mooie en aait slauwe döchterke meer lieden as 't aandere meaken.
Dee leut zee al 't smerige weark doon. En ok meus 't aarme wicht elken dag ne hele maand vol met vlas spinnen.
Dat vlas was zo skearp, dat eer vaak 't blood oet de vingers leup. Op nen dag kwam d'r nich allenig blood an 'n vinger meer ok an 'n spintol.
't Meaken wör slim benauwd, dat ere tweede moder, - ere steefmoder dus - dat zol vernemmen.
En zee leup rap noar de waterwelle hen um 'n spintol of te wasken. Meer……wat ongeluk! 'n Tol skeut eer oet de vingers
en kwam oonder in ‘t water terecht. 't Meaken begun te hulen. Zee geizelden noar ere steefmoder hen en vertealden stotterend
wat 'r buurd was. Wat gung dee vrouw 't an teagen dat aarme keend. Zee bekten eer hellig too: "Doe hes den tol wilmoods in de welle smetten, lillijken osdodden! Zörg d'r noe ok meer vuur, dast dat ding d'r wier oet krigs.





slauw = traag sloom
nerig = ijverig nijver wekzaam
geizeln = hard lopen rennen sprinten
osdodden = achterblijver zwakste uit het nest nestkuiken.

[GerritHondelink]

Den kearl den ’t weark oet hef veundn mot niks te doon hebn had.
Werken doe je niet voor je plezier.




2
Nog aait met de troanen in de oagen leup 't wicht noar de welle hen, meer zee wust nich wat zee doon meus.
'n Tol lag wisse op 'n boadem van de put. Hoo meus zee doar noe bie kommen? In 't lesten wust zee ginnen aanderen oet¬weg as
mer in de waterput springen. Dat was de ennige wieze um vaaks ’n tol werum te kriegen. Zee kwam in 't koalde water terecht.
En van dat oagenblik of wust zee nich meer wat ‘r met eer gebuurden. Zee kreeg 't geveul as of zee dood was. Meer gelukkig!
'n Zetke later kwam zee wier bie 't benul. En doo zag zee, dat zee op ne grote moat lag. De zun stun hoog an 'n hemmel en
oaveral um eer hen bleuiden de mooiste blomen.
Zee keek in de roondte en zag nich wied vot 'n huuske stoan. Zee gung drop of. 't Was ne kleane bakkeriej.
Zee heurden wat ropen en gung noar binnen hen. 't Geroop kwam oet 'n oaven. "Ach, haal oons d'roet. Aans verbraand wiej.
Wiej bint allaank goar." 't Meaken leup rap noar 'n oaven hen en zee haalden doar de stoetens d'r achter mekaander oet.
Doo leup zee vedan en kwam bie nen boom. Den hung vol mooie appel. Zee reupen: "Ach, skud oons toch van 'n boom of!
Wie bint allaank riep!" 't Meaken begun te skud¬den, zodat 'r de riepe appel in 't hoge grös völlen. Zee bleef doar net zo laank
met gangs tot at ginnen eankelen appel meer an 'n boom zat. Doo lear zee de appel almoal kaant op nen hoop en gung wier vedan.
In 't lesten kwam zee bie 'n klean huuske. Doar stun ne oalde vrouw an de duur op 'n zul. Zee har heel grote taan en nen krommen nös.
Misskeen is dat wa ne heks, dacht 't meaken en zee wol hard votlopen. Meer 't oalde wiefke reup eer werum.
"Woarum bis doe bang, leef keend? Blief toch bie miej. Ik zee d'r wa wat lillijk oet, meer iedereen hier mag mie geern lieden.
As doe mien huuske mooi skoon hoalds, zast 'r later ginnen spiet van hebben. Meer wat doe benaamp nich mös vergetten,
is dast elken morn de berren good mos oetskudden. Nich zo meer luk. Nee! De veren mot in de roondte vlegen.
Dee valt dan daal op de eerde. En dan zölt de meansken zeggen: - 't Sniejt - , waant ik bin vrouw Holle."

[GerritHondelink]

Neaerige vrouw en nen naerige henne gef botter in ’t vat en eier in de benne.
Een ijverige vrouw en een ijverige hen geeft boter in het vat en eieren in de mand.
Op de vrouw komt het aan als zij oppassend is, dan is er voorspoed.




't Meaken veund de oalde vrouw bots slim leef. Zee gung 't huuske in en vanof den dag hölp zee vrouw Holle.
't Meaken zörgden d'r vuur um de berren aait heel good te doon. De veerkes vloagen dan as sneevlökskes um eer hen.
Zee kon 't doar best oethoalden en kreeg allens wat zee mer hebben wol. 't Oalde wiefke was good tevrea oaver eer.
Doo 't meaken zewat 'n joar bie vrouw Holle in deenst was west, begun zee oarig stil te worden. Eerst wust zee zölf nich, hoo dat kwam.
Meer in 't lesten begreep ze, dat ze geern noar eren vaar werum wol goan. Zee zol dan wa wier bie ere steefmoder in 't hoes mötten verkeren,
meer dat kon eer nich teagenhoalden. Oeteandelijk zear zee teagen de vrouw: "Ik verlang zo um n oar 't hoes teruw te goan.
Ik wil oe hier wa good van daanke wean, waant ie bint aait merakels leef vuur mie west, meer toch wi-k geern wier op 't hoes op an.
Vrouw Holle gaf eer beskeed: "Leef keend, ik kan best begriepen, dat doe noe wa werum wils. Goa mer geröst, heur!
En umdat doe mie hier alle daag zo good hes hölpen, za-k die zölf de beste weg wiezen." Vrouw Holle nöm 't meaken bie de haand
en bracht eer noar ne grote poort hen. Dee poort gung vanzölf los. Doo 't meaken doar oonder duur gung, vol d'r nen reagen van goaldstukken
op eer daal. En dee meunten bleven almoal an ere kleer vastzit¬ten. 't Meaken begreep d'r niks van.
"Dat is de beloning vuur allens wat doe vuur miej doan hes", zear vrouw Holle met nen glemlach. En zee gaf 't meaken tegeliek 'n spintol
werum, den in 't water van de put vallen was. In een keer was de vrouw reukeloos vot. De poort gung wier too
en 'n oagenblik later stund 't meaken noe vlak bie 't hoes. 'n Hanen zat op 't hek en reup:
"Krie, krie, krier! Oons goalden meaken is wier hier!"
't Goalden meaken gung rap in 't hoes in. Doar zatten de steefmoder en ere dochter in de kökken. Dee veunden 't netuulijk geels nich mooi,
dat zee zo vol met goaldstukken zat. Zee vreugen eer woar at zee al dee tied west was en wat 'r met eer buurd was.
't Meaken vertealden allens. En as de moder heurden hoo 't meaken an al dat goald kommen was, kreeg zee wat in 't zin.
Bo wisse, ere eagen lillijke dochter meus ok zo riek worden. Doo de steefmoder met ere dochter allenig in de kökken was, zear zee:
"Doe hest heurd! Goa ok op 'n raand van de waterput zitten. Nem dienen spintol met. Doo die eaven in 'n vin¬ger stekken en
loat nen druppel blood op 'n tol vallen." De dochter deu dat. Doarnoa smeet zee 'n tol in de put in en sprung d'r zölf achter an.
't Gebuurden almoal krek zo as bie 't aandere meaken. Ok zee kwam op de grote moat terecht kortbie 'n bak-oaven.
De stoetens reupen wier: "Ach! Haal oons d'roet! Aans verbraand wiej! Wie bint allaank goar!" Meer 't slauwe meaken reup: "Doar heb ik ginne tied vuur. Ik heb wa wat aans te doon! Ik bin hier kommen um goald te kriegen en nich um stoetens oet 'n oaven te halen!"

[GerritHondelink]

WAT wordt er bedoelt met?:

Met beloaven en rotte appel sloa ‘j geneen dood.

[Rene]

Het heeft allebei geen waarde. Je hebt er niets aan.

[Veteraan]

Dat klinkt aannemelijk, Rene. Vandaag de uitslag.

[GerritHondelink]

Den kön ie better an ’t weark hebn as an toafel.
Hij kan goed werken maar nog beter eten.




Bie 'n appelboomwas 't precies 't zölfde. De appel reupen: "Ach! Skud oons toch van 'n boom of! Wie bint allaank riep!
Meer 't wicht aantwoordden: "Doar keump niks van in! Wisse ik zol skudden um oe almoal op 'n kop te kriegen!
Wocht meer op nen fossigen weend! Ieleu zolt dan almoal van zelf daalvallen!" En zee gung mooi vedan.
Doo zee bie 't huuske van vrouw Holle kwam, was zee geels nich bang vuur dee grote taan en den laanken, krommen nös.
Waant doar har eer steefzuske genog oaver verteald. Zee leup profors op 't oalde wief of en vreug, of dee nich wat vuur eer te doon har.
Vrouw Holle zear eer dat zee kon hengoan en 't hoes skoonhoalden. 'n Eersten dag deu zee nog wal eer best, waant zee dacht netuurlijk an 't goald. Allens wat vrouw Holle zear, deu zee zo good meuglijk. Meer 'n tweeden dag gung 't a vol slauwer en 'n derden dag bleef ze zölfs laank in ber liggen. Zee maakten ok 't ber van vrouw Holle nich meer terechte, zo as dat meus. Ze gung 't allenig mer luk hen en wier skudden.
En d'r vloag ok nog nich een veerke daal.
Vrouw Holle dacht: wat 'n oonderskel is dit met dat eerste meaken! Nee, dizze kan-k hier nich broeken en dat kan-k nich!
Zee zear 't wicht dat ze mer better kon goan. Noe, dat veund 't slauwe keend wa good. Waant ze dacht, dan hoof ik nich meer te wearken
en kom ik toch oonder de poort met 'n goaldreagen duur. Meer doo 't meaken oonder dee poort duur leup, kwam¬men d'r almoal
van dee smerige pärren daal vallen. Dee kwammen oaveral op ere kleer terecht. En hoo zee zik ok hen en wier gung skudden,
zee kon dee lillijke deers d'r nich wier of kriegen. "Dat is de beloning vuur diene slau¬wighead. Doe hes nich holpen bie 'n bak-oaven,
doe hes de appel nich van 'n boom of loaten vallen en bie miej in 't hoes hes ok zewat niks doan" , zear vrouw Holle.
En zee gung wier vot. De poort pleerden met nen doffen bongs achter eer too.... Zo kwam de slauwe dochter werum bie 't hoes,
heelmoal oonder de smerige pärren. En 'n hanen, den op 't hek zat, reup:
"Krie, krie krier! 't slauwe pärrenmeaken is wier hier!"
De pärren bleven an eer vastpikken. As 't wicht aandere kleer an trök, sprun¬gen zee doar almoal meteen wier op.
En zo meus 't meaken as straf vuur ere slauwighead 't hele leaven met pärren op ere kleer blieven roondlopen.

Oonderskel = onderrscheid; verschil
pärren = Padden; eagnwieze pärre = eigenwijs stuk vreten.

Oet oalde spreukskes Ben Frey

[GerritHondelink]

WAT wordt er bedoelt met?:

Met beloaven en rotte appel sloa ‘j geneen dood.

Rene en Veteraan jullie dachten: Het heeft allebei geen waarde, Je hebt er niets aan.

Ja met dat antwoord ben ik het wel mee eens. Ik zelf dacht: erg zwak; krachteloos.
Beide antwoorden komen op hetzelfde neer.

[GerritHondelink]

Hee zöp as ne tek.
Hij zoop als een teek. Hij dronk erg veel.



Spel liedje.

Lange lange riege,
Twintig in de stiege,
Dattig in den rozenkraans,
Veertig in den langen daans

[GerritHondelink]

Zo dom as boonenstro.
Zo dom als uitgedorste bonenhalmen. Heel erg dom.

Bonenzeef.
Nen groot’n bonenzeef is un ding wat nich besteet (net as nen plintnladder) mear vrogger werden kleine jongs vaak de buurt in stuurt um ’t op te haaln en wörden dan oetlachen.







Dreumeri’j
D'r steet nen treurwilg bie oons in 'n hof
Hee steet doar zo zeutkes te weaien
Zien lichtgreune blad, as 'n kleed um zich hen
Steet hee doar grootsmechtig te dreaien
En ieder joargetie verandert hee weer
Van lichtgreun tot kaal en zoar
Zol hem dat now nooit ees an 't herte goan
Dat verlees van zien kleed ieder joar?
Now steet hee doar te pronken, zo teumig alleen
Zo glanzend gezond en vol blad
Mear oawer 'n paar moand is 't weer gebeurd
Dan steet hee doar kaal, koald en nat
Now kan hee de zun oawer zich hen !oaten goan
Löt de wind deur ziene blearekes bloazen
Mear 't doert nich heel lang mear, dan is hee weer kaal
En dat doert dan wis wal tot Poaske
Ach, den treurwilg gef zich oawer an de tied
In weer en wind, trankiel blif hee stoan
Hee hef zich doar daalzet en het is zien lot
Deur veurjoar, zommer, hearfst en weenter te goan

Oet ’n Oelenvlog. Christien Grunder-Olde Nordkamp.

[GerritHondelink]

Hee har d’r nooit wat met te doon.
Hij had er nooit last mee






SPINNEKOP Betekenis 1 spin 2 driftkop, heethoofd, opvliegend persoon.

Afgaand op de betekenis van het woord spinnekop, hebben we Twente en in de Achterhoek met een bijzonder woord te doen.
Een spin wordt er namelijk algemeen spinnekop genoemd.


nen vergreldn Spinnekop. = een boze vrouw

Spinnekopnjager of spinnjeager. = ragebol

Spinnekopnnus. = spinnenweb.

Dan mos dow eerst de spinkoppnus jagen in de kerk.
Dan moet jij eerst de spinnewebben in de kerk verjagen

[GerritHondelink]

Truus kreeg ne schoer deur de been.
Truus kreeg flink door de benen.
Truus kreeg een flinke donderpreek.






DROLN Betekenis 1 flauwekullen bazelen. gek doen, beuzelen. 2 spinnen (draaien).

Goa doar nich te droln. Loop niet zo te ouwehoeren.
Het werkwoord drollen is afgeleid van het zelfstandig naamwoord drol.
Dit woord drol hangt weer samen met drillen, draaien.
Andere talen kennen soortgelijke betekenis.: Engels droll (grappig), Frans drôle (grappig) en Duits drollig dat eveneens grappig betekent.
In het oosten is drol een snaak, een grapjas.

[hans]

wat dan een köttel is weet waarschijnlijk iedereen , maar wat is een köttelpeer ?
of is dat iets uitsluitend van karnaval ?

[GerritHondelink]

wat dan een köttel is weet waarschijnlijk iedereen , maar wat is een köttelpeer ?
of is dat iets uitsluitend van karnaval ?

Köttelpeer
Betekenis 1 peer (kleine harde van roodgele kogelvormige soort),
dirkjespeer pyrus (communis) herenpeer bergamotpeer (van kleine wilde soort)

Betekenis 2 Bijnaam voor een inwoner van Denekamp.


Opmerking: Onderstaaand Uit Wat nog niet in Dijkhuis staat van A.L. Hottenhuis

Bermotke - Bergamotpeer.
Zee kokten altied in het noajoar bermotke met 'n luk kruudneagel en kaneel der in. In het najaar kookte ze altijd bergamot¬peren met wat kruidnagel en kaneel.
In de zomer kottelpeerkes' en in de herfst 'bermotke' als dessert om de zoveel dagen: het kon minder.
In Vasse zei eens iemand: "Wie zit weer achter de Dechenkaampers" (toen aten ze `kottelperen - bijnaam van Denekampers. Het woord komt via het Italiaanse Bergamot uit het Turks. In het Turks betekent beg heer en armudi is peer. Dat is dus de oorsprong van Herenpeer.

[GerritHondelink]

Doar kan ’t met doon.
Dat is een juiste bestraffing.




Knie liedjes en ruiterliedjes (Waarbij het kind op de knie of op de hakkepak zat).

Hosse bosse beier
De köster lust gin eier
Wat lust e dan?
Spek in de pan,
Daor wodt oons Jensken groot van,


Jenske piere-menske,
zet de klumpkes bi ‘j 't vuur,
Want moore bakt pannekook,
want 't brood is zo duur.

(In plaats van 'Jenske piere-menske' zong men in Hengelo: 'Sacherijntje, aardig ventje, enz.).