Ontstaansgeschiedenis Enschede

[Robert]

Amen
Waarom twijfel je aan de archeologische 'opgravingen' constateringen op de oude markt? [ik bedoel die verkleuring]

In welk boek staat d'r 't meest over de Borg? Stroink, Van Benthem, Snuif of nog andere?

[Errik]

Ik twijfel niet aan die opgravingen. Ik twijfel aan het meer noordelijke trace van de gracht, zoals Roeloffzen zich die voorstelt. In alle drie staan zo wat stukken. Snuif is uitgebreid maar niet goed geordend, van Benthem is goed geordend, maar niet uitgebreid. Van Stroink weet ik het zo niet.

[Robert]

[dit was vermoedelijk onzin]

[Errik]

De link doet het niet...
In het door jou genoemde blok zou deels de tuin van de borg gelegen moeten hebben. De Hofstraat was eertijds geen doorgaande weg. De beide straatjes voerden vanaf de Langestraat naar de Borg(tuin). Pas na verkoop van de gronden heeft het stadsbestuur van Enschede de kavels langs het straatje in ontwikkeling gebracht. Wel een gebrek aan rooilijn trouwens (op de kadasterkaart).

[Robert]

[dit was volgens mij allemaal onzin]

Het gedenkboek van Van Heek uit 1933 geeft rond pagina 40 (het hele artikel is wel interessant) een visie over de ontstaansgeschiedenis van Enschede. Deze sluit aardig aan bij Erriks veronderstellingen.

Errik / Winus, zou iemand mij de kaart van Jacob Van Deventer in betere kwaliteit willen e-mailen? Dank u

[Robert]

De Haverstraat was een pad dat vanaf de kerk langs de noordelijke Borggraven liep en daarna afboog richting Veenstraat/Gronausestraat. Bij de stadwording van Enschede is de Haverstraat afgekapt bij de stadsgracht.

De Haverstraat zou op de kadasterkaart bijna recht door te trekken zijn richting de Gronauschestraat. Hij zou dan boven de kavels 355, 366, 259. Kavels 367, 339 en 360 zouden doorkruist worden en tussen de panden 350 en 329 (of net iets verder als die huizen bij 329 er niet stonden) komt de weg op de Gronauschestraat uit.

[Winus]

Errik / Winus, zou iemand mij de kaart van Jacob Van Deventer in betere kwaliteit willen e-mailen? Dank u

Heb je die zelf nog niet dan? Valt me tegen hoor...

De kaarten zijn overigens gewoon te downloaden via het Historisch Centrum Overijssel.

[Robert]

Ik had ze in zwart wit

Overijssel in kaart had ik niet aan gedacht van wat andere plaatsen had ik ze allemaal al netjes gedownload.

[Q.]

Ik zou toch wel graag een keer in het 17e eeuwse of eerdere Enschede willen rondwandelen. Met laarzen, uiteraard.

[Robert]

Ik zou toch wel graag een keer in het 17e eeuwse of eerdere Enschede willen rondwandelen. Met laarzen, uiteraard.

Geen Helmerhoek, geen Wesselerbrink, geen Stroinkslanden, geen Boswinkel

Wel koeien, wel varkens, wel handel, wel een Borg, wel een Joodse gemeenschap (of was die er net iets later), wel een stadsgracht.

[Errik]

@Robert:
Het hoeft niet allemaal kaarsrecht te zijn, het Middeleeuwse Enschede kende niet veel rechte lijnen. Het met de lineaal trekken van die lijnen levert dan ook niet veel op, ben ik bang.
Ik begin te geloven in een bipolair model voor het vroege enschede.
Een pool bij het Wijnhuis (stadhuis) en één bij de kerk. Daar kwamen resp. de wegen vanuit het zuiden en vanuit het noorden&westen binnen. Zou een hoop verklaren. Wijst misschien op oudere vesting...

[Robert]

Al lange tijd geloof ik aardig in het principe van de kortste weg. Je neemt de kortste weg van A naar B, tenzij er iets tussen zit. Vaak blijkt dit op te gaan.

De flauwe bocht in kavel 1220 vind ik nog wel apart eerlijk gezegd. Achter mijn vermoedens van de loop van de Haverstraat blijf ik wel achter staan, gezien de kavelindeling. In ieder geval op het platteland bleef deze honderden jaren lang gehandhaafd.

Wat was eigenlijkt (kort) het nut van 't Wijnhuis? Ik had er al wel eerder iets over gehoord maar 't is me nooit echt duidelijk geworden.

Het lijkt me interessant om te weten wat er in Enschede was voor ca. 800 - 1000. Ofwel, die Borg; hoe is die daar ontstaan? En, waarom waren de muren van de 'kerk' 1,70 meter.

[Errik]

Een wijnhuis was een gebouw dat elke Middeleeuwse stad kende. Het was een soort vergaderplaats, een openbare gelegenheid waar men wijn schonk. Bier brouwde men (of in ieder geval de boeren) zelf, dus dat werd in de herbergen niet verkocht (mocht zelfs vaak niet!), vandaar de naam wijnhuis. In Enschede is het wijnhuis bijna logisch, uitgegroeid tot stadhuis. Er is weinig verschil tussen beiden. Zowel in de eerste als de laatste richtten de dorps/stadsnotabelen drink en eetgelagen aan ter meerdere eer van zichzelf en hun gasten.

Ik sluit me overigens aan bij je verhaal over d eHaverstraat hoor. Het pad kwam in mijn optiek uit op de Gronausestraat, daar waar de Veenstraat er op aan sluit. Dan zou de Haverstraat een doorgtrokken kerkepad zijn voor boeren vanuit de Zuid-Eschmarke. Het zou ook de knik van Roeloffzen verklaren. Eerst rechtuit vanuit de Veenstrat op de hoek van de Borggraven aan, daarna lichtafbuigend, langs de borggraven naar de kerk.

De dikke muren van de kerk wijzen op een meer dan alleen religieuze functie voor het gebouw. Het betrof waarschijnlijk een vestinkje waar de lokale bevolking zich kon terugtrekken.
Veel erven hadden ook een versterking, een zogenaamde spieker, binnen de stad. Je kan die nog zien in sommige plaatsen in Münsterland, zoals Legden. Het zijn een soort torens opgetrokken in vakwerk, van soms wel vijf etages. Een aantal tegen elkaar aan vormt een redelijk evrdeigbaar omplexje. De erven konden er ook een deel van hun oogst veilig onderbrengen. Volgens Snuif stonden deze spiekers langs de Langestraat, tussen het Stadhuis en de kerk, met de achterkant naar de Borggraven (volgens een oorkonde uit de 14e eeuw).
Als je de kans krijgt moet je eens in Legden gaan kijken, er staan nog wel meer interessante panden; stadsboerderijen en burgerhuizen in vakwerk en een bijna-replica van het Palthehuis. Hoezo grensoverschrijdende cultuur?

[Robert]

Errik, hartelijk dank voor je uitleg over 't Wijnhuis, op 't platteland hadden we dit niet, maar ik herinner me nu wel opeens het Wijnhuis te Deventer. Veel markevergaderingen vonden er vaak plaats (daar had ik me verder nooit in verdiept).

Van de Veenstraat denk ik (weet ik wel bijna zeker)dat deze vroeger ook een andere loop heeft gehad, deze kwam aan de kavelvormen te zien uit waar ook de Haverstraat uit kwam op de Gronausche straat (bij die vijf woningen). Onder 't woord straat kan je de weg recht naar beneden doortrekken, er lopen bovenaan wat erg smalle kavels die een weg aanduiden (tot aan de D van Land). Waarom dit eerder anders was weet ik niet, de Eschweg zou dan ook anders gelopen moeten hebben? Heb je enig idee waarom dat zo zou kunnen zijn?

Je verhaal voor de kerk neem ik aan, ik ben van plan om van 't zomer een keer in Legden te gaan kijken net als in Schüttorf (hier kwamen de Palthe's vandaan) en Münster.

Vandaag heb ik nog enkele zeer bijzondere boeken weten te komen, namelijk een luxe uitgave van Snuif - Verzamelde Bijdragen (in 't bezit geweest van Berh. Bentink Gronau i/d). Op http://www.beepworld.de/members19/vietm ... _total.htm staan vele publicaties vermeld, waaronder enkele van Bernhard Bentink, ik vermoed dat 't van deze man afkomstig was.

Verder 'n exemplaar van 't Familieboek der Van Heeks - Snuif - Enschede, Bronsema 1915. Niet 't origineel, als die te koop is (ik heb 'm nooit aangeboden gekregen) ben je zo'n € 1000,- kwijt hoorde ik. Ik heb 'n familieherdruk van vorig jaar kunnen kopen (gebonden luxe linnen, goudopdruk, enkele kleurafbeeldingen pffuuu). De oplage was circa 40 stuks.

[Errik]

De foto die in je mails stond is inderdaad van Legden. Dat huis op de achtergrond is echt een spitting image van het Palthehuis.
De spieker staat naast de kerk. Samen met nog een aantal spiekerachtige hoge huizen. Erg bijzonder complexje, maar wel voor de fijnproevers. Verwacht geen Romantische Strasse. Een kwartier fietsen van Legden ligt nog het voormalig stift Asbeck. Ook met een aantal bijzondere panden, een schitterende kerk en een oude klooterpoort in vakwerk. Tevens is er het oudste stenen huis van Westfalen te vinden.
Zie ook: http://www.heimatverein-asbeck.de/

Je kan er foto's zien van de herbouw van een deel van de vroegere Kreuzgang. Doen ze best aardig, die Duitsers. Er staat in Asbeck ook nog een schattig watermolentje. Al met al een ritje met de auto waard. De omgeving is ook de moeite waard, uitlopers van de Baumbergen.

[Errik]

Ik weet niet of de Veenstraat een andere loop heeft gehad. waarom zou deze weg ooit verder van de stad op de Gronausestraat uit zijn gekomen?

[Robert]

Errik,
Een dag voor de posts van jou ben ik in Legden geweest, dat Palthehuis heeft wel wat, inclusief 't pleintje rond de kerk. Het dorpsfeest was net afgelopen, zodat de schoonmaak nog een beetje bezig was. Het spieker naast de kerk is in bezit van de VVV op dit moment, waarbij een heerlijke glasconstructie de onderste laag heeft 'verwoest'. De grote viel me iets tegen, maar gelukkig ben ik wel in Heek geweest, waar de oorsprong van de Van Heeks ligt. Op mijn fietskaart stond de Oldemölle aangegeven, ten zuiden van 't dorp, midden in een NSG (Natur Schutz Gebied). Helaas was dit terrein niet toegankelijk . Ook in Nienborg (dat 1 km boven Heek ligt) is 'n watermolen. Bij één van de watermolens bij Heek heeft 200 meter noordelijker een kasteelachtige woning van de Van Heeks gestaan (omstreeks 't jaar 1100, lees 't Familieboek der Van Heeks). Weet jij misschien bij welke molen dat is geweest?

Helaas had ik je tip van Asbeck nog niet gelezen, zodat ik nog 'n reden heb om die kant eens op te gaan. Burgsteinfurt ben ik wel geweest, maar dat kasteel is enkel op afspraak geopend . Huis Bergh (van de Van Heeks) is mooier vind ik .

Waarom de Veenstraat anders zou moeten hebben gelegen, weet ik niet, ik zie alleen maar enkele 'vreeemde' kavels op de kaart, misschien was 't voor de aansluting met de Haverstraat.

[Gast]

Ik zou dat van die watermolens eens na moeten zoeken in Wassermühlen/watermolens, een boek over watermolens in het grensgebied. Ik dacht dat alle (voormalige) watermolens daar wel in staan. Gaat wel een paar weekjes duren aangezien ik morgen voor twee weekjes naar Engeland vertrek. Lekker wandelen en pitoreske stadjes bekijken.
Tot later.

[Winus]

^
l
l
Dat is dus een post van Errik

[Robert]

Winus,

Weet jij hier iets van af: http://members.tripod.com/histoforum/textielges.htm

Onderaan kwam ik een bekende naam tegen