Spreek je dialect

[GerritHondelink]

Daor köj gin buul an valln.
Daar kun jij niet aan bekocht zijn.



4 jan. Elizabeth Ann Seton, Pharaïldis van Gent, Rigobert, Angela van Foligno
1997 - Henk Angenent wint de 15e Elfstedentocht





As jannewari is in ’t laand,
is ’t neudig dat de kachel braandt.

[GerritHondelink]

Doore en koppige leu maakt nen advekoat riek.
Van de stijfkop en de zot,
Vult de advocaat zijn pot.
Wie pleit om een koe;
geeft liever een toe.
Een mager vergelijk is veel beter dan een vet proces.



5 jan. Gerlachus van Houthem.




Ik bun ut kruuspunt ovver de straote kaersrecht veur mi-j oet
en inens 'n auto staof er op mi-j of dat geet neet goed
de teggenliggers eschrokken geft lechtsignalen veur zik oet
verblindt mi-j en de brokken vleegt alle kanten veur mi-j oet
ekneusd, beblood, vol schrammen ligge wi-j daornao onder mes
‘ t vleis wordt ehecht deur krammen, ogene neet wat is ewest,
piene begunt te drammen maor wij bunt der nog neet ewest.

Minus Jentink Wenters

[GerritHondelink]

Oonzn leemnheer (leevn) van ’t kruus biddn.
Veel en langdurig bidden.






6 januari
Dreekonigen helder en klaor
Dat gif vol vruchten van 't jaor.
Als 't Driekoningen is in 't land, komt de vorst in 't vaderland.


Voorspelling Twentse Almanak 2017: 5-8 jan. Overgang naar vrij koud weer met later winterse buien.

[GerritHondelink]

Gin gewag krien.
Geen gehoor krijgen.




7 jan Raimundus van Penyafort,.Tillo,
Draagt januari een sneeuwwit kleed, wordt de zomer zeer heet.




Gedachten
Völle leu hebt van dee weurde, wat ze ied're keer weer zegt.
Det gebruukt ze biej heer proaten, mangs terecht, mangs onterecht.
Wat leu zegt: `Za'k oe vertellen of ziej zegt: `Ha'k hoast `ezegd'.
En wat of ze wollen zeggen, hebt ze dan al oet `elegd.
Och, een stopwoord hebt d'r völle, doar raak ie wal an `ewend.
lej verwacht dan ok dee weurde, a ‘j mekare better kent.
Mar ok heur ie wal gezegden, dee as later zint ontstoan.
Mangs zint 't weurde oet het Engels, mar de zin is oe ontgoan.
Vroag iej: `Wat wo'j doarmet zeggen?' dan haalt ze de scholders op.
't Dut miej niks, wat of 't betekent, doarveur brek ik neet mien kop!
Mar de zeer geleerde heren zint d'r ok al druk met gangs.
A'j de radio belustert heur iej doarvan stoalties, mangs.
Les' toen was d'r een prefesser,'t was een man met 'n hoop verstaand!
Den zee doezend moal: `Ik deanke...' en dan dach 'e onderhaand.
Mar miej dunkt — det is ok deenken as den man dan ondeurdacht
aaltied mar hetzölfde woord zeg, dat gin ene doar op wacht!
Want hi'j dach' en bleef mar deanken, zee 't mangs hard en zee 't mangs zacht,
mar toen dach' ik: 'Oew bedeenksels heb ik al zo lang `edacht!'

Henk Pool

[GerritHondelink]

Nen jonge meid is zo veranderlijk as de noordeweend as ’t nich weentern wil.
Een jonge meid is net zo veranderlijk als de noorderwind als het niet winteren wil.





8 jan Goedele van Brussel, Pega, Hendrik van Arnsberg, Eurosia Fabris

Leg jannewari een sneetapijt, dan bin wie’j de winter gauw weer kwiet,
mar hef januari koale en dreuge dagen, dan zal in februari de snee oe lilluk plagen

[GerritHondelink]

As de motte ‘n zoomp’n umsmit mot de bigg’n ’t lien



9 jan Petrus van Sebaste
Geeft januari een sneeuwtapijt, dan zijn we de winter gauw kwijt.





De dinge van vrogger
Wat kan een meense mangs verlangen noar wat 'ewes is en veurbiej!
Zovölle dinge zint vergangen tied en alles is noe niej.
Het kammenet, de öllielaampe, het heerdvuur en de berrestee,
de blinden met de zwoare klaampen, de bleeke, woar de wasse léé.
De knippies-musse en de stoave, de doofpot en de Kölse pot,
het kokhoes met de stoete-oaven: 't is alles weg, 't is alles vot!
Mar rechtervoort komt völle dinge van vrogger noe wier veur de dag.
Wiej zit zo geern wier in de kringe um 't heerdvuur biej de winterdag.
Iej zeet noe mangs wal an de mure een wanne met een dreugboeket.
As paraplubak biej de dure hebt wiej een melkbus daal 'ezet.
Een oalde stoave met een plaante, veur 't raam 't dree-pits peterölliestel.
Een zich met pikstrik an de kaante en in de gaank een kloosterbel.
Mangs deenk ik: 'Wat beweegt de meensen, woarumme zull'n ze det toch doon?'
Ik deenke: det zint stille weensen, wiej vindt det nieje zo gewoon!
Wiej wult zo geerne eets van 't oalde wierumme in oons druk bestoan.
Wiej wult wier warmte noast de koalde van het moderne, as 't zul goan.

Henk Pool

[Veteraan]

As de motte ‘n zoomp’n umsmit mot de bigg’n ’t lien

Als de motten het moeras omver smijten, moeten de biggen lijden.


Vertel dus nu de echte betekenis maar.

[GerritHondelink]

As de motte ‘n zoomp’n umsmit mot de bigg’n ’t lien

Als de motten het moeras omver smijten, moeten de biggen lijden.


Vertel dus nu de echte betekenis maar.

Als de zeug de drinkbak/voederbak omgooit, krijgen de biggen niets meer.

Eigenlijk is het twentse gezegde: as 't varken zat is, smit e de zoomp um. Als het varken genoeg gegeten heeft , gooit hij de voederbak om.

[GerritHondelink]

Wat oalewets is, wordt weer ni-‘jmoods, net zolang tot ’t weer oalewets is.


Goeie veurnemmens
De kruutdaamp is weer op etrökken en veur miljoenen is verknald.
De beste weensen en veurnemmens, doar goa'w met umme zoas 't valt.
Eerst wul 't nog wal, um oe te hoalen an wa'j beloafd hebt en 'ezegd,
mar um oew weurde woar te maken, doar komp zo weinig van terecht!
Het leven geet zo hoastig wieder, de dage vleegt zo rap veurbiej,
d'r is zovölle nog, da’j doon mut en eig'luk zi'j gin dag meer vriej!
En toch ….wee'j wal wa'j toen beloafd hebt, an 't mèènse det zo eenzaam was?
Dee doar mangs dagenlaank alleen zat in 't kleine kamertie biej 't glas?
En heugt 't oe nog, da'j wollen loaten de dinge, dee'j neet mussen doon?
Zi-j wal 'estopt met det soort dinge, of goa'j oew gaank toch weer gewoon?
Het valt neet met, um alle dinge dee a'w oons veurnemt, ok te doon!
Mar toch: as 't lukt zu'w ondervinden, da'w zeker wèèn kunt van oons loon!
Want dan zee w' daankbare gezichten en doarum zi'w dan zölf ok bliej.
A'j oe neet hoaldt an oew beloften, dan veul iej oe gin dag meer vriej!

Henk Pool



10 jan. Gregorius X, Anna der Engelen Monteguado,
Een dooi zonder regen of wind, is niet waard dat 't eraan begint.

[GerritHondelink]

Nen knieperd is nooit riek






Weenterdreumeriej.

Ik loer op mien’n kalender, met 'n koald gezicht.
Boet’n vrös het dat het kraakt, ik hoal de deur stief dicht.
Now lig ter ies op alle sleut, de schaatsn goat oet 't vet.
Het wödt veur na völ keender, heur eerste weenterpret.
Bie miej in 'n hof steet ne sneepop, met op zien’n kop nen hood.
De haark van de va hef e in 'n aarm, dat steet em warachtig good.
Toch dreum ik van het veurjoar, van beume greun en fris.
Want dan is 't net of heel de wearld, wakker wödt .... en aanders is.
Dan vlög ter mangs nen vlinder, hoog deur de blauwe loch.
En eindelik wödt 't weer zommer..veur miej keump e nooit te vrog.!





11 jan. Theodosius, doop van de Heer. Salvius van Amiens,
Vriest het op de elfde nacht, zes weken vorst wordt er verwacht

[GerritHondelink]

De kruwaagn löp zoer.
De kruiwagen loopt zwaar.



EEN DAGJEN UUT EN EEN DAG LATER DE STULE OK DE DEURE UUT. (1)
Een joar of wat terugge hadd'n de vrouw en ikke ons een paar manoustule an e-schaft. Wiej woll'n wel is wat anders en 't waar'n ok nog mooie, grote, hoge rotanstule, woaj zo fijn in weg konn'n zakk'n. De vrouw eiges had zich een donkerbroenen toe e-dach en ik krege een lichtgetinden. Doar zaten wiej dan prinsheerluk en wiej vuulden ons in die stule de koning te rieke.
lederene, die biej ons oaver de vloer hen kwam vonden die stule ok mooi en wiej hadd'n volgens heur gin baetere keuze konn,n maak'n. Wiej hebt d'r dan ok een antal joaren in e-zett'n en op ons gemak televisie te kiek'n vanuut die stule of wai ok moar dei in zo'n stoel en dat was meestentieds gewoon moar zitt'n te zitt'n.
Moar zo as dat geet in 't laeven kump d'r van de ene op de anderen dag verandering in de gang van zaken, want wiej konden ok niet eeuwig en altied in zo'n stoel bliev'n zitt'n, anders wordt 't laeven zo saai.
Wat die die twee manoustule betrof, was ons laeven beslis niet saai te nuum'n en zekers niet eentonig. Op een keer beslott'n wiej um d'r is een dag op uut te trekk'n. Ons doel was Arnhem..., Arum, zegt ze ok wel is biej ons in de streek. In die stad konden wiej later op den dag nog eff'n biej een van onze dochters an goan, die doar studeerd'n. Doar kwamen wiej, mien vrouw kennende, toch wel terechte.
Wiej hadd'n den dag vreseluk mooi weer en van alles e-doan. Picknick'n op de Posbank, e-winkeld in de stad, woar ik niet zo kapot van bunne, moar da's vrouwluu eigen. Ze zit dan oaveral in en an te "trekk'n" en as puntjen biej poaltjen kump, hadd'n ze 't achteraf, ok wel in eigen stad of darp veurdeliger konn'n krieg'n, moar ja, een mense wil nog wel is wat anders, ja toch, of niet soms???. Wieters he'w den dag nog een ende rond e reejen, totdat wiej op 't ende van den mooien dag biej onzen jongsten dochter an kwamm'n. Die von 't hardstikke fijn, dat wiej zomoar binn'n kwamm'n waaien.
De vrouw kump nooit aens met leuge hande, dus bu'w van eiges altied welkom. Niet dat de dochters of wie dan ok, doar op zit te wacht'n, moar da's noe eenmoal zo de gewoonte van moeder, woar ze niet makkeluk vanaf te brengen is.
Tegen de oavund trokk'n wiej weer op huus an en reejen via 't Velperplein, de Steenstroate deur, richting Zutphen. Halverwaege die stroate moss'n wiej umme riejen deur 't Spiekerkwartier hen, umdat de res van de stroate op ebrokk'n was. lk hadde dreks in de gaat'n woar wiej terechte zoll'n komm'n, moar de vrouw niet en ik zeie dan ok:



12 jan Bernardus van Corleone,
Is januari nat, dan blif de schuur leug en ok 't vat.

[GerritHondelink]

Hee löp te nöaln.
Hij loopt te zeuren.
Nöaln. Zaniken. zeurig praten. Zeuren over iets onzinnigs.





EEN DAGJEN UUT EN EEN DAG LATER DE STULE OK DE DEURE UUT. (2)
"Wiej riejt hier deur 't "Spiekerkwartier". Toen zei de vrouw: "Wat zol dat ?". Die wis biej God niet wat dat in hiel, loat stoan, dat ze d'r ooit van e-heurd had. lk zeie doar dus weer op: "Doar kom iej zo wel achter wat dat veur een buurte is, doar zit de vrouwtjes van plezier achter de roet'n, dus de madamekes uut 't laeven, zo-as men dat pleegt te zegg'n. Alom bekend in den lande biej de manskaerls.
"Da's mien noe ok wat", zei ze en doar bleef 't biej. Wiej reejen stapvoets wieter, want wiej zaten al in de file veur wiej doar goed en wel erg in hadd'n. An weerskanten van de stroate zagen wiej de vrouwluu zitten, met zowat niks an t gat.
't Wodd'n al duuster en ze stokk'n hier en doar de feestverlichting ok an, zodat de mansluu de angeboajen waar goed konn'n bekiek'n.
Opens riep de vrouw: "Moj noe toch is kiek'n, doar zit warempel die blote vrouwluu in onze manoustule, en doar weer ene"
Ze was d'r helemoale van underste boav'n, dat die meiden open en bloot in zukke stule zaten, diet nog wel biej ons in de veurkamer stonn'n. Doar wier wieters niks meer oaver e-zegd deur de vrouw en zekers gin andach meer an besteed. lk von 't eiges nog wel mooi, dat ziej joa toch niet alle dage, dus weurumme vrouw, zo'k mien oog'n niet goed de kos geev'n." "Hol iej noe moar de andach biej 't verkeer op de weg", was heur kommentaar.
Eenmoal thuus an e-komm'n von de vrouw 't neudig, um die manoustule dreks van de hand te doen en dat gebeurden ok, ze wol d'r niet meer inzitten. Niet völle later wis ze via via de manoustule te sliet'n, veur een zach priesken, an een dochter van de buurvrouw. Doar werd toen niet biej e-zeg wat de eigelukke reden was, moar ze zei wel dat ze d'r op uut e-kekk'n was. Heur gedachten ging altied moar weer uut noa 't Spiekerkwartier met in die stule de vrouwtjes van plezier. lk dache nog biej mien eiges noa dat dagjen uut: "Op zo'n maniere holle wiej 't laeven wel interressant en komme dan ok tot de volgende conclusie : "As de steenstroate in Arum niet op e-brokken was e-wes, dan hadd'n wiej noe nog woarschienluk in die manoustule e-zett'n".

Oet de Moespot w.g. D’n Droadnaegel.




Snee in ’t sliek, gef ies op de diek.
13 jan Designatus van Maastricht, . Remigius,. Stephanus van Luik, Hilarius, Yvetta van Hoei

[GerritHondelink]

Dén hef ze achter de elleboogn.
Gezegd van een stiekemerd. Onbetrouwbaar iemand ; achterbaks zijn.
Vroeger was het niet ongebruikelijk dat iemand een wapen in zijn mouw verstopte. De mouwen waren zo wijd, dat men er van alles in kon verbergen. Het was in veel steden uitdrukkelijk verboden dat men wapens bij zich had.
Het is niet verwonderlijk dat het achter de elle bogen hebben een ongunstige betekenis heeft, want net als iemand die stiekem wapens meedraagt, is iemand die het achter de elle bogen heeft achterbaks




Helder en koold,
törf en hoolt,
Spek en smoolt
broekt jong en oold.




14 jan. Valentinus Paquay, Petrus Donders,

[GerritHondelink]

Ik heb met oe nog wat te verhakstukken.
Ik heb met jou nog een appeltje te schillen. Nog een vervelend onderwerp met iemand te bepraten hebben.
Verhakstukken. Vereffenen




15 jan. Arnold Janssen Paulus van Theben
Sint Pauwels bekeerlinge met zonneschijn , is goed voor vruchten koren en wijn.





SCHONE MAKEN (1)
Het is veurjaor en... schoonmaaktied
Dine van boer Jan is der ok druk met. Niet dat ze dat geerne deut, maor ze vundt dat een keer in het jaor het hele hoes schone emaakt mot worden. Het achterhoes is klaor, dat hef ze met plezeer edaone. Wat is dat good te zene. Het veurhoes vundt ze minder fijn umme te done, maor ja, den stof mot toch ne kere oet alle heuke.
At eure man Jan umme tien uur kump koffie drinken vrög hee: "Welk vertrek is der vandage an de beurte?". "Ik was van plan umme den kelder te doone", zeg Dine, "veur de slaopkamers is het waer neet mooi genog. Ik waoge de daekens neet naor boeten te done, want het kan zo wal beginnen te raegenen. Maor ja den kelder is ok nog een heel wark."
"Dan zal het aeten vanmiddag wel neet völle worden." "Dat mo-j neet zeggen", lacht Dine, "ik hebbe de karbonades al oet de diepvries ehaald. Kiek maor ze ligt daor op het aanrecht."
"Dat valt dan gelukkig nog met", zeg Jan. "Ik gao de afrastering van de weide naokieken, anders gaot unze kone nog ne kere an de wandel."
Nao het tweede kopken gaot ze beide an eur wark. Dine steet zuchtend an de kelderdeure.
Wat een spul hef ze toch in dit vertrek. Het schelt dat der gin weckflessen meer bunt.
De planken staot no vol met ander gerei. Eur ingemaakten jam van vörig jaor hef ze nog lange neet op. Vlot geet ze met ne natten dook bezig. Ze dech bi'j zich zelf: neet kieken maor doon. Effen het trepken halen, anders kan ze ovveral neet bi'j. Makkelijk is dat zo'n klein trepken, waor- j ok nog op könt zitten.
Foi, wat hef ze toch völle angebrokken drankflessen. Volgende waeke at ze jaorig is, mot ze nog wal luk volle flessen der bi'j halen. Mo-j no ens zeen in disse flesse CB zit misschien maor een slöksken in, te gek umme te bewaren. Ze zet de flesse an de mond, nump ne flinken slok en zet dan de leuge flesse op de grond. Hier dat betken appelcorn kö’j ok gin mense meer veurzetten, vooruit ok maor effen opdrinken dan is het op eruumd. Ze krig nog meer van dee slumkes in de hande en ze gaot allemaole denzelfden weg.

[GerritHondelink]

Streektaal in Stijl in Helndern op doonderdag 19 januoari
Ankommen doonderdag dut Twentaal/KTS wier Streektaal in Stijl: mooie literaire verhalen en gedichten in de streektaal. De stijl is dat ’t oarns oaver geet. Hoe dat veult? Is nit oet te leggen, mu’j gewoon metmaken. Wiej zit in de sfeervolle Leerkamer, Jacob Kapteynstraat 2 in Heldern. Inlopen kan vanof 19.30 uur. Um 20.00 beginne wiej. An ’t woord komt met verhalen Thea Kroese, Bert Groothengel, Gerrit Kraa en Ina Laarman. Gedichen komt van Arie Jansen en Gerrit Dannenberg. Vuur de muziek zorgt violiste Esther van der Schee. Entree € 7,50, mer doar krie’j ook nog ne lekkere komme koffie of thee vuur.

[GerritHondelink]

Ik heb zin an koffie.
Ik lust wel een kopje koffie.




SCHONE MAKEN (2)
No hef ze al ne hele riege leuge flessen bi'j zich op de grond staon. Hè ze wordt toch wat meu van al dat gepoets. Ze zet het trepken tegen de mure en geet der op zitten. Dat deut good, effen rösten. Het duurt neet lange of Dine slöp.
At Jan net veur het middagaeten in den kelder kump, is Dine nog in ne depen slaop. He wet neet wat he zuut. He pakt Dine bi'j den scholder en krig eur dan met meuite wakker.
"Wat doo-j toch", zeg ze, "ik zat net zo lekker." "Lekker zitten, dat kan wal waen", lacht Jan, "maor i'j hebt meer edaone as zitten. Ik geleuve a-j an het drinken bunt ewest."
"Ach", greult Dine, "al dee slumpkes bewaren was de meuite neet weerd."
"En ton he-j ze maor op edronken," lacht Jan. "Het aeten he-j zeker nog neet gaar, het is haoste half ene. Miene lekkere karbonade kan-k wal vergaeten."
"Den za-k vanaovend wal bakken. Ik kan maor op ene plaatse tegelieke waen. Low we no maor brood aeten", zeg Dine en dat doot ze.
's Middags geet Dine met meuite wieter met den kelder. Ze veult zich neet zo lekker maor het wark mot af. En ze hef umme zes uur den kelder schone en op eruumd. 's Aovends zeg ze tegen Jan: "Morgen gao-k metene naor darp umme drank te halen.
Deurdat ik alles zo good nao ekkene hebbe, wet ik dat het wal neudig is. Volgende waeke bun-k jaorig en dan kan-k de leu neet op een droogje laoten zitten."
"Da-s good", zeg Jan, "mo-k nog helpen sjouwen?"
At met Dine's verjaordag den drank op taofele kump, zeg der wat: "Gef maor iets wat an ebrokken is." "Nae", lacht Jan, "wi'j hebt allene maor volle flessen.
Dine hef met het schonemaken alle slumkes op edronken." Ton kreeg de visite het hele verhaal te heuren en geleuf maor dat [Dine) der nog lange met veur den gek eholne is.
"Gif neet, zeg Dine, "at leu maor lacht en dat is gezond."
Oet de Moespot van : J. Konings — Nijweide (Wenters dialect)



16 jan Tillo van Solignac
Als de kat in januari in de zon ligt , ligt ze in februari achter de kachel.

[GerritHondelink]

As dat ei brek, wat wil dat dan stinken.
Dat is overdreven vriendschap, dat gaat nooit goed.



17 januari Antonius de Grote
St. Antoon en St. Sebastiaan (20 jan), komen met ’t hardste van de winter aan

[GerritHondelink]

De tong slit nich van mooie weur.
De tong slijt niet van mooie woorden.
Geef af en toe eens een complimentje.



18 januari Beatrix
Sint Petrus stoel bevroren, een droog jaar geboren.

[GerritHondelink]

Ie könt nich in twee kerken tegeliek zingen.
Je kunt maar één ding tegelijk.




19 januari Agritius van Trier
As 't now giezelt in de beume,
Komp ter zaod an 't stro, zeg 'n eume.

[GerritHondelink]

Woarum goat hoostende leu nich noar 'n dokter in plaats van noar een concert?
Waarom gaan mensen die veel hoesten niet naar de dokter in plaats van naar een concert?







20 januari Fabianus, Sebastiaan
St. Fabian en St. Sebastian zet ’t sap in de beume an.